LIVE UPDATES
Art&Argëtim

Mbrojtja e hebrenjve/ Shqipëria e “Besës” dhe e Kodit të nderit po humb të vetmin muze unik që ka në Berat

4 Mars 2019, 10:57 Nga DOSJA
Mbrojtja e hebrenjve/ Shqipëria e “Besës” dhe e Kodit

I vetmi muze i hebrenjve në Shqipëri, dëshmi e 5 dekadave histori dhe një mrekulli kombëtare që ekziston falë përkushtimit të Simon Vrushos, rrezikon në shembet.

Simon Vrusho u nda nga jeta duke lenë pas një dyqan të kthyer në muze, të cilin e financonte vetë.

AFP takoi një profesor në Berat i cili tha se duhet një shtëpi për kujtimet.

“Kujtimet duhet të ketë një shtëpi për ta. Ka pasur më shumë hebrenj në Shqipëri në fund të luftës se sa në fillim, thotë ai.

Nga disa qindra para konfliktit, sidomos në Berat, ka pasur më shumë se 2.000 në rrëzimin e Gjermanisë naziste.

Pasi duke qenë nën kujdestarinë e Italisë fashiste, Shqipëria u vendos nën kontrollin gjerman në vitin 1943, por autoritetet kanë refuzuar të japin listat e hebrenjve.

Në muret e muzeut panelet tregojnë historinë e hebrenjve që arritën në këtë qytet të vogël të Shqipërisë pasi u dëbuan nga Spanja. Në qendër të koleksionit janë dokumente dhe suvenire të dhuruara nga familjet muslimane dhe të krishtera shqiptare që i kanë mbrojtur gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Simon Vrusho e kishte financuar vetë muzeun e tij të vogël, me pensionin e tij prej 180 eurosh.

Nezir Ago një artist 40-vjeçar nga Berati tregon foton e gjyshit të tij që ka strehuar një familje hebre për 3 vite.

“Është gjyshi im”, thotë ai. Ky bukëpjekës ka mbrojtur një familje prej tre vetësh. “Ai nuk i njihte ata”, “nuk kishte asnjë detyrim për t’i strehuar ata”, thotë Nezir Ago.

Simon Vrusho kishte mbledhur dhjetëra prej këtyre fotografive. Vetëm në Berat, rreth 60 familje kanë mbrojtur hebrenjtë. Familjet “Të krishterë dhe muslimanë, të pasur dhe të varfër”, sipas fjalëve të tij në mur.

Në një listë janë 600 emrat e të mbijetuarve, shumë prej të cilëve erdhën nga qytete të tjera të Ballkanit, si Beogradi ose Prishtina, komunitetet e të cilëve ishin të dhjetësuara.

– Ligji i Besës –

Marilena Langu Dojaka, 77 vjeçe, jeton në Tiranë, ku ka lindur në vitin 1942, tre vjet pas ikjes së Çekosllovakisë nga nëna dhe vëllai i saj më i madh. Ata ishin fshehur në një familje të Matit, në veri të vendit.

“Kur nazistët e kontrolluan fshatin, na fshehën në male, në një bodrum, derisa rreziku u zhduk”, tha ajo duke treguar një pamje të anëtarëve të tjerë të familjes së saj, “të gjithë vdiqën në kampe”.

Ajo shpjegon se ajo mbeti e lidhur me familjen që i mbronte: “Ne ndanim gjithçka me ta: bukën, dhimbjen dhe gëzim”.

Si ta shpjegojmë këtë trimëri shqiptare? Shumë e quajnë “Besa”, ky kod nderi që vendos mbi të gjitha respektin e fjalës së dhënë dhe mbrojtjen e jetës.

Ky vend, ku bashkëjetojnë ortodoksët dhe katolikët, Sunni Hanafi dhe Sufi (Bektashi), gjithashtu ka një traditë të tolerancës fetare. Dëshmia për këtë është xhamia dhe kisha që hasin njëra-tjetrën në sheshin kryesor të Beratit.

Sot, në Shqipëri ka më pak se 100 hebrenj. Shumica prej tyre emigruan në Izrael në vitin 1991, pas rënies së regjimit komunist që i kishte bërë fetë ilegale.

Historia e tyre tani paraqitet nga autoritetet. Por dyqani i vogël i Simon Vrushos mbetet muzeu i vetëm që e tregon atë. Pak ditë para vdekjes së tij, ai i tha AFP-së se do të donte të kishte mjetet për të “dyfishuar madhësinë” dhe imagjinonte një muze në formën e “amfiteatrit”.

Sot, e veja e tij Angjelina është “shumë e shqetësuar për fatin e muzeut”. Qiraja e dyqanit paguhet vetëm deri në prill,” thotë ajo.

Burimi: Agence France Press

Përshtati në Shqip: F.G/ Dosja.al

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

kulture kulture hebrenjte ne shqiperi media franceze simon vrusho hebrenjte ne shqiperi media franceze simon vrusho


Sondazh

Poll
Art&Argëtim 4 Mars 2019, 06:13

Shenjat më me fat/ Horoskopi 4 mars 2019

Dashi Vetëm për shkak se dikush ka një ide tjetër, nuk do të thotë se është një ide më e mirë. Mendimi i pavarur gjithmonë duhet të inkurajohet. Mos u shqetëson...

Art&Argëtim 3 Mars 2019, 22:15

Ja çfarë e bën Getoarin të qeshë, Luana ia doli

Po të shikojmë profilin e rreperit kosovar do të gjejmë vetëm foto serioze. Getoari mban të njëjtin qëndrim pothuajse në të gjitha fotot e rrallë na bie ta shik...

Bardhi-Spiropalit: Ndryshuat qëndrim pasi foli Rama, postimet e tij në Twitter janë Kushtetuta juaj

Bardhi-Spiropalit: Ndryshuat qëndrim pasi foli Rama, postimet e tij në Twitter janë Kushtetuta juaj

Kërkesa e Bardhit për interpelancë me Ramën për çështjen "Becchettin", Spiropali: Duhen fakte

, Balla: Kryeministri nuk mund të japë llogari për një shpifje të propaganduar

“Ogerta jep dorëheqjen!" Zhupa vendos pankartën, Spiropali: Mos e prekni foltoren e Kuvendit!

Nis seanca plenare/Bardhi kërkon interpelancë me Ramën:Përfshirjen e të vëllait në çështjen "Xibraka

Rama: Synojmë të prodhojmë letrat me vlerë në Shqipëri

“Pikë ku na godasin rregullisht!" Pastrimi i parave/ Rama: Nuk jemi të kënaqur me këtë

Formësimi i së Ardhmes së GovTech/Rama:I lumtur që revolucionin digjital në rajon e mbulon vendi ynë

Altin Dumani shpallet nga DASH një nga 10 kampionët e antikorrupsionit në botë

Berisha: Çdo patronazhist shpallet terrorist elektoral dhe do të gjykohen me rreptësinë më të madhe

Berisha tregon ku do të merren lekët për rritjen e pagave, pensioneve dhe minumit jetik

Berisha: Edi Rama ushqen urrejtje për bluzat e bardha, që prej 1990

Berisha: Vëllai i anëtarit të bandës së Xibrakës i çoi Ramës foto të Olsit me trafikantët kolumbianë

Berisha: Rezoluta e IDU kërkon qeveri teknike për zgjedhjet në Shqipëri

Berisha:Gjendjen në Shqipëri e përshkruajnë si diktaturë,e krahasueshme me Tunizinë dhe Bjellorusinë

BKH te 'Harabeli' i Ajola Xoxës

Dalin pamjet e mbërritjes së agjentëve të BKH në banesën e Veliajt

Bardhi shpërthen ndaj Spiropalit: Zhupa iu përgjigj një deputeti pleh. Duhet të kishe reaguar ti

"Deputetja të kërkojë falje",Zhupa i drejtohet Peleshit me fjalët e Braçes: Po ti i thua gruas ruse?

Tensione në Kuvend/ Ndërpritet seanca plenare, Spiropali: E paprecedentë, kushdo që fyen do dënohet

Debatet në Kuvend/ Balla- opozitës: Në fund do vini si pulat dhe do votoni anullimin e gjobave

Klosi-opozitës: Mazhoranca do ta votojë faljen e gjobave

Manja në Kuvend: Kemi numrat dhe do t'i anulojmë këto gjoba brenda këtij sesioni parlamentar

Dash Sula: Qami Zela vari veten në burg se e arrestuat për 38 mijë lekë të vjetra

"Të fyesh nuk është opozitë, por është e paedukatë", Majko: Njerëzit vlerësohen nga pesha e fjalës

Bardhi: Firmat për faljen e gjobave po i mblidhni tani. Spiropali: Mos bëni teatër

"Mbyllni komisionin e dezinformimit"/ Braçe-Zhupës: Mos u lyej me parfum! Më dukesh si ruse

"Delegacioni për në Venecia i përbërë vetëm nga mazhoranca", Korreshi: Bushka do të na përfaqësojë

"Lista t'i shkojë SPAK-ut"/ Sula: Keni frikë nga deputetët dhe ministrat që kanë përdorur SKY ECC

Bardhi:Duam të vihet në dispozicion draft-opinioni i Komisionit të Venecias për mandatin e Xhaçkës

Bardhi kërkon interpelancë me Ramën, Spiropali: Për shkak të axhendës nuk do të zhvillohet sot

Skandal / Ligji për faljen e gjobave, Noka: Braçe është në sallën matanë duke e hartuar tani ligjin

"O Erjon tu rrit boja, sa shumë m… të ha goja"/ Komenti i Zhupës për Braçen

Bardhi-mazhorancës: Jeni tmerruar nga rikthimi i Sali Berishës

Ligji i propozuar nga PS për faljen e gjobave, Nallbati: Iu vijnë ligje dhe projektligje me sms

Tensione në Kuvend, garda rrethon foltoren, Spiropali: Debat artificial

Ramadan Likaj kërkon me ngulm fjalën nga foltorja, Spiropalin e kap e qeshura: Doni fjalën

Spiropali-Likaj

"Suel Çela është i lidhur me ju?"/ Akuzat e Bardhit në 2021, Berisha: Deklaratat politike

Bazat detare për oligarkët/ Berisha:Çfarë është objekt në planin e përhapjes së ushtrisë do i mbetet

"Mezi qëndrova në foltore nga aromat e parfumeve të luksit", Berisha:Lënë shuma përrallore në kazino

Thirret ezani në xhaminë e Namasgjasë, Berisha ndërpret fjalën: Do ta presim nëse hoxha është brenda

“Keqardhje se si përdoret Parlamenti”, Balluku: Energjia elektrike do të ulet

"Koha e Berishës ka mbaruar"/Noka i përgjigjet Shalsit:I ke mbjellë tre herë flokët, por s'të mbijnë

Berisha: Si mund të votohet buxheti 8.2 miliardë dhe të mos vendoset minimumi jetik 200 euro

Berisha: Miratoni një buxhet pa asnjë qindarkë për të rinjtë dhe pensionistët

"E shoh çehren që ju ka rënë"/ Berisha i drejtohet maxhorancës: Unë erdha, ju e dini vetë

Berisha kërkon një minutë heshtje për ndarjen nga jeta të Sami Repishtit

Pas 11 muajsh rikthehet në seancë plenare/ Kreu i PD-së para hyrjes në Kuvend: Berisha futet

Protestë para kryeministrisë, aktivistët kundër marrëveshjes me Italinë për pritjen e emigrantëve