LIVE UPDATES
Art&Argëtim

Mbrojtja e hebrenjve/ Shqipëria e “Besës” dhe e Kodit të nderit po humb të vetmin muze unik që ka në Berat

4 Mars 2019, 10:57 Nga DOSJA
Mbrojtja e hebrenjve/ Shqipëria e “Besës” dhe e Kodit

I vetmi muze i hebrenjve në Shqipëri, dëshmi e 5 dekadave histori dhe një mrekulli kombëtare që ekziston falë përkushtimit të Simon Vrushos, rrezikon në shembet.

Simon Vrusho u nda nga jeta duke lenë pas një dyqan të kthyer në muze, të cilin e financonte vetë.

AFP takoi një profesor në Berat i cili tha se duhet një shtëpi për kujtimet.

“Kujtimet duhet të ketë një shtëpi për ta. Ka pasur më shumë hebrenj në Shqipëri në fund të luftës se sa në fillim, thotë ai.

Nga disa qindra para konfliktit, sidomos në Berat, ka pasur më shumë se 2.000 në rrëzimin e Gjermanisë naziste.

Pasi duke qenë nën kujdestarinë e Italisë fashiste, Shqipëria u vendos nën kontrollin gjerman në vitin 1943, por autoritetet kanë refuzuar të japin listat e hebrenjve.

Në muret e muzeut panelet tregojnë historinë e hebrenjve që arritën në këtë qytet të vogël të Shqipërisë pasi u dëbuan nga Spanja. Në qendër të koleksionit janë dokumente dhe suvenire të dhuruara nga familjet muslimane dhe të krishtera shqiptare që i kanë mbrojtur gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Simon Vrusho e kishte financuar vetë muzeun e tij të vogël, me pensionin e tij prej 180 eurosh.

Nezir Ago një artist 40-vjeçar nga Berati tregon foton e gjyshit të tij që ka strehuar një familje hebre për 3 vite.

“Është gjyshi im”, thotë ai. Ky bukëpjekës ka mbrojtur një familje prej tre vetësh. “Ai nuk i njihte ata”, “nuk kishte asnjë detyrim për t’i strehuar ata”, thotë Nezir Ago.

Simon Vrusho kishte mbledhur dhjetëra prej këtyre fotografive. Vetëm në Berat, rreth 60 familje kanë mbrojtur hebrenjtë. Familjet “Të krishterë dhe muslimanë, të pasur dhe të varfër”, sipas fjalëve të tij në mur.

Në një listë janë 600 emrat e të mbijetuarve, shumë prej të cilëve erdhën nga qytete të tjera të Ballkanit, si Beogradi ose Prishtina, komunitetet e të cilëve ishin të dhjetësuara.

– Ligji i Besës –

Marilena Langu Dojaka, 77 vjeçe, jeton në Tiranë, ku ka lindur në vitin 1942, tre vjet pas ikjes së Çekosllovakisë nga nëna dhe vëllai i saj më i madh. Ata ishin fshehur në një familje të Matit, në veri të vendit.

“Kur nazistët e kontrolluan fshatin, na fshehën në male, në një bodrum, derisa rreziku u zhduk”, tha ajo duke treguar një pamje të anëtarëve të tjerë të familjes së saj, “të gjithë vdiqën në kampe”.

Ajo shpjegon se ajo mbeti e lidhur me familjen që i mbronte: “Ne ndanim gjithçka me ta: bukën, dhimbjen dhe gëzim”.

Si ta shpjegojmë këtë trimëri shqiptare? Shumë e quajnë “Besa”, ky kod nderi që vendos mbi të gjitha respektin e fjalës së dhënë dhe mbrojtjen e jetës.

Ky vend, ku bashkëjetojnë ortodoksët dhe katolikët, Sunni Hanafi dhe Sufi (Bektashi), gjithashtu ka një traditë të tolerancës fetare. Dëshmia për këtë është xhamia dhe kisha që hasin njëra-tjetrën në sheshin kryesor të Beratit.

Sot, në Shqipëri ka më pak se 100 hebrenj. Shumica prej tyre emigruan në Izrael në vitin 1991, pas rënies së regjimit komunist që i kishte bërë fetë ilegale.

Historia e tyre tani paraqitet nga autoritetet. Por dyqani i vogël i Simon Vrushos mbetet muzeu i vetëm që e tregon atë. Pak ditë para vdekjes së tij, ai i tha AFP-së se do të donte të kishte mjetet për të “dyfishuar madhësinë” dhe imagjinonte një muze në formën e “amfiteatrit”.

Sot, e veja e tij Angjelina është “shumë e shqetësuar për fatin e muzeut”. Qiraja e dyqanit paguhet vetëm deri në prill,” thotë ajo.

Burimi: Agence France Press

Përshtati në Shqip: F.G/ Dosja.al

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

kulture kulture hebrenjte ne shqiperi media franceze simon vrusho hebrenjte ne shqiperi media franceze simon vrusho


Sondazh

Poll
Art&Argëtim 4 Mars 2019, 06:13

Shenjat më me fat/ Horoskopi 4 mars 2019

Dashi Vetëm për shkak se dikush ka një ide tjetër, nuk do të thotë se është një ide më e mirë. Mendimi i pavarur gjithmonë duhet të inkurajohet. Mos u shqetëson...

Art&Argëtim 3 Mars 2019, 22:15

Ja çfarë e bën Getoarin të qeshë, Luana ia doli

Po të shikojmë profilin e rreperit kosovar do të gjejmë vetëm foto serioze. Getoari mban të njëjtin qëndrim pothuajse në të gjitha fotot e rrallë na bie ta shik...

Berisha: Nuk më vjen mirë që Turqia forcon një ushtri që përbën rrezik për rajonin!

Berisha: Nuk më vjen mirë që Turqia forcon një ushtri që përbën rrezik për rajonin!

Berisha: Mosbindjen civile opozita e ka full time! Unë nuk lëkundem nga ky pozicion

Berisha: Ftesa ime për mbarë qytetarët, t’i japim fund kësaj vjedhje që po zhyt shqiptarët në mjerim

Berisha: Rama do vjedhë deri në 90 përqind të buxhetit prej 8 miliardë euro!

Berisha: Buxheti i vitit 2025 do jetë buxheti i vjedhjeve më të mëdha nga narkoqeveritarët

"A ka gjë më të turpshme se kjo?" Berisha: Presidenti i kërkoi mikut turk t’i ndërtojë zyra për vete

Berisha: Thirrja ime për KMSh është të hidhni poshtë përpjekjen e Ramës për përçarjen tuaj

Berisha-Ramës: Nëse guxon dhe prek një qime floku të Gazment Bardhit ose të çdo deputeti

Berisha: Nesër në ora 11:00, të gjithë tek bashkia për të kapur për zverku Erion Veliajn

Berisha: Përshëndes guximtarët e 7 tetorit që po përballen me terrorin policor të Ramës

Xhamia e Namazgjasë , Rama: Kryemyftiu i Tiranës Bilal Teqja do të jetë kujdestari i këtij tempulli

Inagurohet xhamia e Namasgjasë, pritet shiriti nga Erdogan dhe Rama

“Kemi përgjegjësi ndaj myslimanëve”, Erdogan thirrje ndërkombëtarëve nga Tirana: Të kemi një qëndrim

"Xhami ekziston në qendër të civilizimit", Erdogan: Kemi dhënë një shembull me ndërtimin e spitalit

Erdogan: E kemi projektuar si strukturë që në brendësinë e saj mbart vlera që nga lashtësia

Inaugurimi i xhamisë së Namazgjasë, Erdogan: Jam me fat sot që ndodhem në këtë ambient të shenjtë

Inagurohet xhamia e Namasgjasë, Rama: Erdhi dita e çeljes së këtij tempulli

"Unë kisha vërejtje"/ Rama për xhaminë e Namasgjasë: Erdogan do ta inagurojmë bashkë

Rama: Pas kësaj vizite Erdogan niset për në Serbi, por është miku i padiskutueshëm i Kosovës

"Shqipëria është për armëpushim"/ Rama: Hamasi duhet të ndalohet

Turqia i dhuron Shqipërisë dronë kamikazë, Rama: Fuqizojmë industrinë ushtarake

"Ejvallah Erdogan"/ Rama: Marrëveshjet tregtare me Turqinë duhet të arrijmë në 2 miliardë eurove

Lufta në Lindjen e Mesme, Erdogan:Gjenocidi në Gazë është turpi i njerëzimit,Izraeli duhet të ndalet

Erdogan: Xhamia e Namasgjasë është dhuratë e Turqisë për shqiptarët

Erdogan: Me Ramën diskutuam dhe luftën kundër organizatave terroriste FETO

Erdogan: Thelluam bashkëpunimet mes dy vendeve, do ofrojmë mbështetje për Forcat e Armatosura

Qyli/ Duke qeshur me zor, Begaj i lyp Erdoganit një ndërtesë tjetër për vete

Qyli/ Duke qeshur me zor, Begaj i lyp Erdoganit një ndërtesë tjetër për vete

Presidenti turk Erdogan mbërrin në Kryeministri, takim kokë më kokë me Ramën

Presidenti turk Erdogan mbërrin në Presidencë, pritet me ceremoni zyrtare nga Begaj

Mbërrin në aeroportin e Rinasit presidenti turk, Erdogan

Erion Braçe futet në mbledhjen e Komisionit Hetimor,Vokshi i kthehet, deputeti socialist:Hec er dreq

Incident në Komisionin Hetimor të Shëndetësisë, Xhelal Mziu shtyn Milva Ekonomin

Nesër Erdogan zhvillon vizitë zyrtare në Shqipëri, pritet inaugurimi i xhamisë së Namazgjasë

"Nëse doni të bëni rrugaçin…"/ Debate dhe përplasje në Komisionin për Shëndetësinë

Deputetet e opozitës-mazhorancës: Vendosët Gardën te dera mos të futemi brenda

"Te legalizimet duhet shumë fokus", Rama-kryebashkiakëve: Shijaku është bashkia model

"Ka bashki këtu që nuk kanë bërë një projekt dhe nuk kanë çarë kokën", Rama: Po me ça merreni ju

Rama me kritika për kryebashkiakët: Situata me zjarret ka shfaqur dobësi

Pëmbytjet në Vlorë, Rama: Ka ndryshuar formacioni i reshjeve

Protesta e Opozitës, qytetari mbulohet nga flakët

U bllokua në trafik për shkak të protestës së PD, gruaja lind foshnjën në automjet

Njëri prej protestuesve nuk ndihet mirë, shoqërohet nga Bardhi dhe Nallbati

Qytetarët thyejnë stacionin e urbanit dhe mbajtëset e reklamave në Tiranë

Qytetarët në Parlament, Policia i kundërsulmon me gaz lotsjellës

Një fëmijë i lënduar nga gazi lotsjellës i hedhur nga policia te bashkia e Tiranës

Policia u kundërpërgjigjet protestuesve, nis shpërndarjen me ujë

Rriten tensionet/ Pas Selisë së PS-së, protestuesit djegin edhe ministrinë e Brendshme

Protestuesit i hedhin molotov, merr flakë hyrja e selisë së Partisë Socialiste

Demokratët i vënë flakën selisë së PS-së/ Molotovët "djegin" edhe kryemisnitrin Rama