LIVE UPDATES
Aktualitet

Tokë në zhdukje: Ishulli malazez kërcënohet nga mosveprimi i shtetit

26 Shkurt 2019, 11:02 Nga DOSJA
Tokë në zhdukje: Ishulli malazez kërcënohet nga mosveprimi i

POGRADEC– Shyqyri Kahari një herë e një kohë e siguronte jetesën duke lundruar botën – derisa martesa në vitin 1979 e solli në shtëpi në qytetin malazez të Ulqinit dhe gjeti një punë në ishullin trekëndor të quajtur Ada Bojana (Ada e Bunës).

Ndodhur në kufirin mes Malit të Zi dhe Shqipërisë, Ada e Bunës është e gërryer nga dy anët prej lumit Bunë, ndërsa ana e tretë është e bekuar me një plazh ranor prej 2.9 kilometrash buzë detit Adriatik.

Me erëra të forta dhe një frymë relaksuese, është e njohur te sërfistët me balonë, nudistët, njëzet-vjeçarët e Beogradit dhe një numër në rritje të turistëve të huaj. Por është gjithashtu në tkurrje.

“Kur fillova të punoj, shtëpia ime e vogël, nga e cila jepja me qira pajisje plazhi, ishte 85 metra larg detit,” tha Kahari, një pensionist 76-vjeçar. “Por sot, është zhdukur. Do të ishte nën ujë. Plazhi është 85 metra më i shkurtër.”

Dhe nuk bëhet fjalë vetëm për shtëpinë e vjetër të Kaharit.

“Restoranti i njohur “Disko” në Ada ishte dikur 100 metra larg detit dhe sot është brenda tij,” thotë guida turistike me përvojë, njëherazi dhe publicist i Ulqinit, Ismet Karamanaga.

“Duhet të shqetësohemi për këtë,” tha ai. “Nuk e di nëse brezat e ardhshëm do të jetojnë për të parë plazhin në Ada.”

Konfirmim nga sateliti

Nxënësit në ish republikën Jugosllave rriten duke mësuar se Mali i Zi është 13.812 kilometra katror, ​​më i madh se Libani ose Qipro, por pak më i vogël se sa Bahamasi. Por kjo tokë e maleve të larta, gjireve dhe plazheve po bëhet më e vogël dita-ditës.

Erozioni nga deti, shkatërrimi i lumenjve përmes digave dhe ndërtimi i shfrenuar janë kombinuar për të krijuar një stuhi të përsosur që kërcënon plazhet e Malit të Zi. Në rrezik më të madh janë ato ku zhvilluesit kanë ngritur diga ose kanë devijuar përrenjtë malorë që ushqejnë vijën bregdetare me rërë dhe zhavorr.

Sipas gjetjeve të një investigimi nga BIRN dhe Qendra për Gazetari Investigative në Malin e Zi, CIN-CG, masat e marra nga shteti për të ndaluar procesin kanë qenë sporadike dhe, deri më tani, të pamjaftueshme.

Zhdukja e Adës së Bunës është e dukshme me sy të lirë.

“Imazhet satelitore konfirmojnë se gjatë tridhjetë vjetëve plazhi në Ada është zvogëluar me rreth 80 metra, ndërsa në pjesën lindore të ishullit plazhi nuk ekziston më”, tha ekologu nga Ulqini Dzelal Hoxhiç, drejtor ekzekutiv i OJQ-së mjedisore Hapa të Gjelbër.

“Ndikimi i valëve të forta jugore, rrymave të detit, ulja e rrjedhave të sedimenteve dhe ujit, heqja e rërës dhe mungesa e interesit nga institucionet përgjegjëse – të gjitha këto ndikojnë në zhdukjen e përshpejtuar të një prej plazheve më të bukura në bregdetin tonë,” tha Hoxhiç për BIRN/ CIN CG.

Fatmir Gjeka, drejtor i zyrës së turizmit në Ulqin, tha: “Për të gjithë ne në Mal të Zi dhe sidomos në komunën e Ulqinit, ku resurset më të mëdha janë vetëm këto plazhe me rërë, kjo duhet të shërbejë si një zile alarmi. Duhet të përqendrohemi te shkaqet për të ndaluar këto procese.”

Ekosistem unik

Kërcënim i Adës së Bunës përfaqëson një kërcënim edhe për një sistem unik në zonën më të gjerë rreth grykës së lumit Bunë.

Ishulli dhe një plazh aty afër, Plazhi i Madh 12 km përgjatë qytetit të Ulqinit, janë shtëpi për rreth 500 specie bimore, 23 prej të cilave janë të mbrojtura sipas legjislacionit kombëtar.

Nga 250 lloje të ndryshme shpendësh, shumica janë të mbrojtur dhe 57 ndodhen në Direktivën e Shpendëve të Bashkimit Europian, që përcakton standardet e mbrojtjes dhe ruajtjes së shpendëve të egër dhe habitateve të tyre në të gjithë Europën.

Mbi 100 specie peshqish janë të pranishëm në zonë dhe delta e lumit është një nga zonat e fundit të Mesdheut me bimësi psammophyte karakteristike të habitateve të thata dhe ranore.

Ana shqiptare e lumit përfshihet në Listën Ramsar të vitit 1971, një konventë ndërkombëtare për mbrojtjen e ligatinave. Vetë lumi është dega e dytë më e madhe e Adriatikut në aspektin e ujit të derdhur, pas Po-së në Itali.

Thuhet se Ada e Bunës u krijua në mes të shekullit të 19-të, kur një anije e quajtur Merito, në pronësi të Antun Alegretit të Trogirit dhe e drejtuar nga kapiteni Naporeli, u mbyt mes dy ishujve të vegjël, duke bllokuar depozitimin e rrjedhës së lumit në det dhe rreth vitit 1882 krijoi një ishull më të madh prej rreth 515 hektarësh.

Natyra arriti një ekuilibër midis forcave erozive të detit dhe rrjedhës së depozitimeve nga lumi Bunë.

Kjo balancë, megjithatë, u ndërpre së pari nga ndërtimi i disa digave dhe hidrocentraleve në degën kryesore të Bunës, lumit Drin në Shqipëri gjatë viteve 1960, 1970 dhe në fillim të 2010-ës.

Ekspertët vlerësojnë se rrjedha e depozitimeve në det është zvogëluar me rreth 30 për qind, ndërsa rëra është gërryer pa dallim. Kapaciteti i shtratit të lumit Bunë është tani 2.5 herë më i ulët se tre dekada më parë, rrjedhja e tij është ndërprerë nga mbetjet e hedhura dhe ndërtimi i rreth 600 shtëpive të pushimit përgjatë anës malazeze.

“Duke krijuar akumulime të mëdha, regjimi natyror i lumit Drin është ndryshuar tërësisht”, tha në muajin tetor të vitit të kaluar, për gazetën malazeze Vijesti, profesorja Sava Petkoviç me qendër në Beograd. “Në thelb, regjimi i depozitimit ka ndryshuar.”

Në 2009, biologu i njohur gjerman Martin Schneider-Jacoby, i cili vdiq në vitin 2012, gjithashtu tha për Vijesti: “Nëse kjo do të vazhdojë dhe nuk do të ndërmerren veprim mund të pritet që në 50 deri 60 vitet e ardhshme Ada të zhduket. Optimistët do të thonë se kjo do të ndodhë për 100 vjet, por gjithsesi është e pritshme.”

Nevojë për përgjigje sistematike dhe të koordinuar

Për vite, megjithatë, shteti nuk ka bërë asgjë, pavarësisht kërcënimit për një industri turizmi që drejtpërdrejt përbën 11 për qind të prodhimit ekonomik të Malit të Zi dhe rreth 25 për qind në mënyrë indirekte.

Organi shtetëror i ngarkuar për menaxhimin e plazheve të Malit të Zi, Kompania Publike për Menaxhimin e Aseteve të Detit, paralajmëroi në korrik 2018 se zvogëlimi dhe zhdukja e plazheve mund të kenë “efekte të pafundme negative në zhvillimin e turizmit”.

Por, tha në një deklaratë për shtyp se “lufta kundër erozionit të plazhit deri tani ka reflektuar një strategji për të” mos bërë asgjë”.”

Në vitin 2015, Strategjia Kombëtare e Menaxhimit të Integruar të Zonës Bregdetare të Malit të Zi thoshte se nuk ishte e mundur të konstatohej se sa shpejt po gërryheshin plazhet “për shkak të mungesës së monitorimit sistematik”.

Predrag Jelusiç, drejtori i Kompanisë Publike për Menaxhimin e Pasurive Detare, konfirmoi se në disa pjesë të Adës së Bunës plazhi ishte zvogëluar me “deri në 80 metra”.

Një humbje e konsiderueshme e zonës së plazhit në Adën e Bunës po ndodh aktualisht,” tha Jelusiç në një takim të Bordit të Turizmit, Bujqësisë, Ekologjisë dhe Planifikimit Hapësinor të parlamentit malazez në dhjetor të vitit të kaluar.

“Ky shkurtim i rëndësishëm i zonës së plazhit… me siguri mund të jetë i dëmshëm” për përpjekjet për të përmirësuar ofertën turistike të Adës së Bunës, tha ai.

Grupet mjedisore thonë se mungesa e veprimeve përbën neglizhencë të rëndë.

“Shteti duhet ta bëjë mbrojtjen e plazheve në mënyrë sistematike, sepse është e padiskutueshme që turizmi ka një potencial të madh për ne dhe mendoj që asnjë person me arsye nuk mund të mendojë se është e mundur të realizohet turizmi pa plazhe,” tha Hodziç.

Jelena Marojeviç, koordinatore programi në OJQ-në e mjedisit Green Home, tha se thelbi i problemit ishte në mungesën e një qasjeje të integruar për menaxhimin e ujërave në pellgun e Drinit.

Shoqëria civile si në Malin e Zi dhe në Shqipëri “kanë provuar në disa raste të paralajmërojnë autoritetet… dhe publikun duke organizuar vazhdimisht kampe dhe evente edukuese gjatë pesë viteve të fundit,” tha Marojeviç për BIRN/CIN-CG.

Petkoviç, duke folur për Vijesti, bëri thirrje për përpjekje të “shkallës së gjerë” për të pastruar shtratin e lumit Bunë, “sepse vetëm rritja e depozitave lumore që derdhen në det mund të ndalojë pjesërisht procesin e erozionit të plazhit në lumin e Ulqinit.”

Ishulli i kthyer në gadishull

Pasojat e dekadave të neglizhimit u panë në gusht të vitit 2017, kur rrjedha e ujit përgjatë degës së djathtë të lumit Bunë u ngadalësua aq shumë saqë lumi u ndal para se të arrinte përkohësisht në det dhe në ishullin e Adës së Bunës u bë një gadishull.

Puna filloi në mes të vitit 2018 për të nxjerrë jashtë materialin e tepërt dhe për të thelluar shtratin e lumit dhe duhej të vazhdonte deri në fund të vitit, por zgjat ende edhe këtë muaj.

Ndërhyrja ka rritur sasinë e shkarkimit nga dega e djathtë nga tre për qind në 10 për qind të totalit të rrjedhës së lumit në Adriatik. Sipas një marrëveshjeje midis qeverive të Malit të Zi dhe të Shqipërisë të nënshkruar vitin e kaluar duhet të jetë dyfishi i këtij niveli.

Rreth 5,000 metrat kub të depozitimit të nxjerrë nga gryka e mbyllur u përdorën si furnizim për plazh për Adën dhe Plazhin e Madh.

Milutin Simoviç, Ministri i Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural të Malit të Zi, tha në korrik se qeveria po merrte “një qëndrim aktiv ku shteti po vepron me kujdes përmes projekteve në koordinim me vetëqeverisjen lokale”.

Simoviç tha se Mali i Zi dhe Shqipëria do të punonin për cilësinë e ujit, mbrojtjen nga përmbytjet, rregullimin dhe mirëmbajtjen e rrjedhës së ujit, “me fokus të veçantë në lumin Bunë”.

Hodziç ekologu nga Ulqini tha se koordinimi mes dy vendeve do të ishte thelbësor për mbrojtjen e ekosistemit.

“Le të shpresojmë që pas dekadave neglizhim kjo do të jetë një pikë kthese në qëndrimin ndaj bukurisë unike të deltës së lumit Bunë”, tha ai dhe i kërkoi Malit të Zi të përdorë fondet e BE për vendin kandidat për anëtarësim.

“Nëse Spanja arriti të ringjallë plazhet e saj natyrore në më shumë se 400 vende, shpresojmë se Mali i Zi mund ta ripërtërijë bregdetin e vet me mbështetjen e BE”.

Disa duan që vendet të shkojnë edhe më tej.

Në mesin e vitit 2008, Dr Stephan Doempke, një ekspert gjerman, në një studim të financuar nga Banka Botërore bëri thirrje për krijimin e një Parku Rajonal të Deltës së lumit Bunë, “një rajon unik i mbrojtur me zonim kompleks dhe administrim në nivel lokal”.

Duke përshkruar deltën si ligatina më e rëndësishme natyror në Mesdheun lindor, Doempke paralajmëroi se “nëse kjo zonë nuk mbrohet, kjo do të kompromentojë seriozisht statusin kushtetues të Malit të Zi dhe reputacionin e tij ndërkombëtar si një vend i orientuar drejt turizmit dhe shtetit ekologjik”.

Kjo thirrje nuk u dëgjua, por kërkesat për një mbrojtje të tillë vazhdojnë.

“E gjitha kjo nuk mund të lihet në nivelin e takimeve dhe të nënshkrimit të memorandumeve të mirëkuptimit dhe bashkëpunimit”, tha Karamanaga.

“Duhet të ndërmarrim hapa specifikë dhe të caktuar drejt formimit të një Euro-rajoni. Duhet të bëjmë gjithçka për të ruajtur plazhet tona, pa të cilat nuk ka turizëm”. Marrë nga Reporter.al

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

aktualitet aktualitet ada e bunes erozioni mali i zi natyra ada e bunes erozioni mali i zi natyra

Sondazh

Poll

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni