LIVE UPDATES
Aktualitet

STUDIMI i ‘Science’: Gjuha shqipe i ka shpëtuar ‘gërshetimit’ me gjuhë të vona dhe disa të tjera indoeuropiane

Sipas të dhënave të lashta të ADN-së, nga 727 individë të 11 mijë viteve të fundit, kultura Yamnaya nisi një zinxhir emigrimesh që lidhnin Europën kaukaziane me Kinën dhe me Indinë. Kjo kulturë e organizuar në sistem patriarkal, që kishte zbutur kalin dhe përdorte bronzin, bënte jetë kryesisht blegtorale dhe ndikoi në mënyrë të konsiderueshme edhe Ballkanin.

2 Shkurt 2023, 16:36 Nga k.m.
STUDIMI i ‘Science’: Gjuha shqipe i ka shpëtuar
Foto ilustruese

TIRANË- Gjuha shqipe i ka mbijetuar ‘ndikimit’ të gjuhëve të tjera. Këtë e zbulon "Science", një nga revistat shkencore më prestigjoze në botë, në një artikull me rezultate ADN për 700 eshtra antike që përfshinin edhe eshtra nga Shqipëria (nga Ballkani deri ne Kaukaz). Mijëra vjet më parë, në Epokën e Bronzit, pati një zhvendosje masive njerëzore, me identitet gjuhësor indoeuropian, nga veriu Kaukazit dhe Detit të Zi, drejt Europës.

Sipas të dhënave të lashta të ADN-së, nga 727 individë të 11 mijë viteve të fundit, kultura Yamnaya nisi një zinxhir emigrimesh që lidhnin Europën kaukaziane me Kinën dhe me Indinë. Kjo kulturë e organizuar në sistem patriarkal, që kishte zbutur kalin dhe përdorte bronzin, bënte jetë kryesisht blegtorale dhe ndikoi në mënyrë të konsiderueshme edhe Ballkanin.

Emigrantët shpejt u përzien me vendësit e mbijetuar në Ballkanë duke krijuar një “gërshetim” me prejardhje të ndryshme nga e cila dolën folësit e gjuhës shqipe, greke dhe armene. Por me gjithë ndryshimet e bëra, në studim shkruhet se Gjuha Shqipe është e vetmja gjuhë që i ka shpëtuar përhapjes së latinishtes dhe gjuhës sllave.

Projekti Rrënjët, që mirëmban databazën më të madhe shqiptare të linjave mashkullore dhe femërore, haplogrupi Y dhe mitrokondrial, bazuar në rezultatet e dala në popullatën e sotme shqipëtare, ka dhënë edhe disa informacione shtesë mbi historinë e trevave shqiptare:

Popullsia neolitike, që në gjuhën popullore quhet Pellazge, duhet të ketë pasur linjat tipike të bujqve të parë që vërehen edhe në vende të tjera, kryesisht haplogrupi G dhe degë specifike të haplogrupit J2a dhe E.

Ndërsa, ndër linjat e para që u përhapën në trojet e sotme gjatë Epokës së Bronzit, shfaqen disa degë te haplogrupit J2b-L283, që janë gjetur në eshtra antike në një hapësirë nga Kroacia e Sllovenia, deri në Mal të Zi, Malësi të Madhe dhe Kukës. Pra, del e qartë lidhja haplogrupit J2b-L283 me fiset ilire, përfshirë edhe degëzime të degës Z631, që sot është e përhapur edhe në Europën perëndimore e veriore.

Një tjetër haplogroup i Bronzit të hershëm dhe të mesëm është R1b-PF7563, haplogrup që ka një diversitet të lartë në popullatën e sotme shqiptare, por qe ka mbijetuar kryesisht në trevat e sotme shqiptare dhe më rrallë më gjerësisht në Ballkan. Eshtra të kësaj linje, u gjeten gjithashtu n Kukës në studimin e sipërpërmendur.

Edhe linja atërore R1b-CTS9219 u gjet në eshtra të Epokës së Bronzit të vonë ose të Hekurit të hershëm në Cinamak të Kukësit. Një ndër linjat pasardhëse të R1b-CTS9219, gjendet sot në dendësi shumë të lartë në shqiptarinë e të gjitha trevave. Haplogrupi E-V13 nuk u gjet në eshtra nga Shqipëria, por u gjet në disa mostra nga Bullgaria nga Epoka e Hekurit, një nga Maqedonia dhe një nga Kroacia.

Skenari i një përhapjeje përmes Ballkanit qëndror, duket më i mundshmi me të dhënat e deritanishme për këtë linjë atërore.

Ky haplogroup duhet të ketë qenë i përhapur sidomos mes popujve të lashtë të Ballkanit verior. Me shumë mundësi, Dardania ka pasur rol kyç në përhapjen e tij. Duhet përmendur edhe se nga Shqipëria kishte vetëm disa rezultate nga Epoka e Hekurit, pra është e mundur që edhe E-V13 të gjendet në eshtra të Ilirisë jugore në të ardhmen.

Në studim, ndër rezultatet mesjetare, u gjet edhe një linjë e haplogrupit T që gjendet edhe sot në Gjakovë, Dibër, Tiranë dhe në bashkinë e Himarës.

Është e qartë nga krahasimi edhe me rezultatet e ADN-së së eshtrave antike në mbarë Europën, si edhe nga krahasimi me databazën e popullatës së sotme shqiptare tek Projekti Rrënjët, që me përjashtim te efektit te dyndjeve Gote, shekulli 3-4 pas Krishtit dhe Sllave, shekulli 6-7 pas Krishtit, në Ballkan dhe që sot përbëjne 20% të linjave mashkullore shqiptare, pjesa tjetër e linjave mashkullore shqiptare, janë vazhdimësi e linjave mashkullore nga popullata Ilire, ku një % të konsiderueshme e përbëjnë linja Ilire nga rajoni i Dardanisë të spostuara më në jug pas dyndjeve sllave./GazetaSi

science gjuha shqipe

Sondazh

Poll

Dosja Sot Date 30 Mars

Dosja Sot Date 30 Mars

Zbulohen mbi 2 mijë fidanë kanabisi në Velipojë arrestohet 55-vjeçari, në kërkim vëllai i tij

Lapsusi frojdian i Berishës, ngatërron Masakrën e Lumës me atë elektorale në vitin 2013

Dosja Sot Date 29 mars

Arrestohet gjermani në Tiranë, i dënuar për shpërndarje të materialeve pornografike

Arrestohet 25-vjeçari në Tiranë, drejtonte mjetin nën efektin e lëndëve narkotike e kryente manovra

Pamje nga 27 serat me kanabis në Koplik, si ishte kthyer gropa e interteve në plantacione hahashi

Dosja Sot Date 28 mars

Tokat preken nga projekti/ Banorët e Bërxullës në protestë

Dosja Sot date 27 mars

Hetimet për lobingun/“Do dorëzoni dosjen në prokurori?” Berisha: Asnjë qindarkë ruse s’ka hyrë në PD

Bejko kandidat në Tiranë,Berisha: Vegla që përdor Basha dhe Rama kundër pluralizmit, vijnë nga mafia

Qëllohet me breshëri plumbash drejt Top Channel, vritet roja, gjendet e djegur makina e atentatorëve

Merr flak makina mbrenda ne garazh

Dosja Sot date 25 mars

Dosja Sot Date 24 mars

Ndiqte ambulancën që ishte në shërbim emergjence, gjobitet me 300 mijë lekë drejtuesi i mjetit

Skandal në Ali Dem", administratori vendos çip në pallat, banorët ngelin jashtë, mbërrin policia

Dosja Sot date 23 mars

Kryeministri Rama takohet me Rishi Sunak në Londër

Dosja Sot Date 22 mars

"Maskat" aksion në Tiranë, prangosën 20 'korrierë' të grupeve kriminale

Dosja Sot Date 21 mars

'Ka ra zjarr në Surrel!'/ Braçe "tremb" socialistët me LAJMIN E FUNDIT, Qefalia më i shqetësuari

Dosja Sot Date 20 Mars

Berisha i bën thirrje punonjësve të administratës të mos bëhen pjesë e krimit elektoral.

Dosja Sot Date 18 Mars

Burgosja e nënës lehonë/Flet Diana Bahçja: Qaja ditë e natë, por nuk donin t’ia dinin

Qarkullonte me 305 km/h, Cllevio Serbiano e filmonte, shoqërohet në Polici Aleks Vishaj

Dosja Sot Date 17 Mars

U fut në burg 8 ditë pasi lindi, Diana Bahçja: Nuk më lanë të takoja beben

'Shtëpi bari' brenda ish-tuneli të ushtrisë në Krujë, sekuestrohen 390 bimë cannabis sativa

Dosja Sot Date 16 Mars

Tërheqje apo pezullim? Si dredhoi Rama sy për sy me Borrel për 'pasaportat e arta'

Banorët e lagjes Demokracia ne Mamurras bllokojnë rrugën, Cara premtoi rehabilitim te rrugës ne...

Abuzimi me tenderin 3.2 mld lekë, BKH ‘zbarkon’ në zyrat e bashkisë së Bulqizës, sekuestron dosje

Dosja Sot Date 15 Mars

Këshilli i Legjislacionit mbyllet mes debateve, Bardhi ngrihet në këmbë: Shkelni kushtetutën e ikni

"Kryeministri i Shqipërisë si dhuratë e perëndisë", grupi polifonik i dedikon këngë Edi Ramës

Hidhet shorti, Koli Bele caktohet relatori për shqyrtimin e ankimimit të grupit të Alibeajt

Dosja sot Date 14 Mars

Shitësja në panair kërkon t’i dhurojë çantën bashkëshortes, Berisha refuzon: Sot vetëm blihet

Procedohen 70 drejtues mjetesh në 24 orët e fundit, u kapën me shpejtësi të lartë dhe duke bërë gara

Dosja sot Date 13 mars

Kapen 4 rumunë në Vlorë, po kalonin 260 kg kanabis me kamper në Greqi, 5 në kërkim

'Paç fatin e Lali Erit'- Kunjat e Ramës për Veliajn, teksa i dha shansin e tretë për Tiranën?

Rama: Në rrezik të madh tregu, sipërmarrësit të rrisin pagat

Meta pas takimit me Berishen : Aleancë e jashtëzakonshme, pas 15 majit fitojmë shumicën e bashkive

Masakra e Don Boskos, familja Paja hap dyert e mortit, zona me shiritin 'skenë krimi'

'Kasapanë' brenda lokalit! Atentat mafioz, vdes banakierja.5 të plagosur, mes tyre një fëmijë