LIVE UPDATES
Bota

Investimet kineze në Serbi, miniera po e gëlltit qytetin Bor

16 Prill 2022, 09:19 Nga DOSJA
Investimet kineze në Serbi, miniera po e gëlltit qytetin Bor

Nën qytet minierë, përreth qytetit minierë, e mbi qytet një ajër aq i ndotur, sa që qyteti Bor në Serbi është një pikë e zezë ekologjike në hartën e Evropës. “Ne kemi privilegjin të marrim frymë të gjithë tabelën periodike të elementeve”, shprehen me shaka banorët e Borit dhe fshatrave përreth.

Shakaja nuk është larg së vërtetës. Qyteti i Borit është ndërtuar mbi themelet e një miniere bakri dhe prej dekadash jeton nga minierat. Por studimet kanë treguar se për shkak të ndotjes nga shkritorja, e cila ndodhet në qendër të qytetit, banorët e atjeshëm jetojnë mesatarisht dhjetë vjet më pak.

Kur miniera kaloi nga shteti tek kompania kineze “Zijin” në vitin 2018, situata u përkeqësua. “Kanë rritur 300 përqind shfrytëzimin e xehes. Kanë rritur maksimumin e shkrirjes së xeheve në shkritore dhe tani kërkojnë zgjerimin e shkritores me 250 përqind”, thotë Snezhana Sherbula, shefe e departamentit për mbrojtjen e mjedisit në Fakultetin Teknik në Bor.

Kështu filluan të përhapen minierat dhe bashkë me to edhe mbeturinat. Shpërthimet u bënë më të shpeshta dhe shkatërruese, e ndotja arriti nivelin rekord. Me zgjerimin e parë të kapacitetit të shkritores, përqendrimet e arsenikut kancerogjen në ajër u rritën 90 herë më shumë se sa lejohet. “Nëse vazhdon kështu, supozohet se jetëgjatësia atje mund të shkurtohet me 25 vjet”, thotë Sherbula në një intervistë për DW.

A ka përfitime?

Në Bor nuk ka pothuajse asnjë familje, e cila nuk e ka të paktën një anëtar të punësuar në minierë dhe ata e dinë shumë mirë që ekzistenca e tyre varet nga miniera. “Por përveç faktit që njerëzit që janë të punësuar atje kanë siguruar ekzistencën e tyre, është shumë e vështirë të identifikohen përfitime të tjera për Serbinë,” tha për DW Stefan Vladisavljev nga Fondi i Beogradit për Përsosmëri Politike. Ai ka vite që i monitoron nga afër marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kinës.

“Fitimin nga shitjet dhe eksportet i ka një kompani kineze. E tregu kryesor në të cilin eksportohet ky mineral është tregu kinez. “Pasi Zijin mori minierën, bakri u bë produkti numër një i eksportit nga Serbia në Kinë dhe është e qartë se ky është një kombinim në të cilin i gjithë fitimi shkon tek një kompani kineze që operon vetëm në Serbi”, shpjegon Vladisavljev.

Serbia do të mund të bënte një fitim të drejtpërdrejtë përmes dhënies në përdorim të xehes, pra përmes kompensimit për përdorimin e burimeve shtetërore. Por deri tani nuk dihet nëse kompania kineze ka paguar diçka dhe sa ka paguar në buxhetin e shtetit deri më tani. Ministria e Minierave dhe Energjetikës nuk i është përgjigjur pyetjes së DW.

Ligjërisht, qiraja e xehes në Serbi është pesë përqind e të ardhurave të krijuara nga kompania që shfrytëzon, dhe është një nga më të ulëtat në Evropë. “Jo vetëm që nuk përfaqëson të ardhura, por në thelb kjo nuk mbulon as dëmin që i shkaktohet drejtpërdrejt tokës dhe degëve të tjera që po shuhen në afërsi të minierës,” tha avokati Sreten Gjorgjeviq, i specializuar në të drejtën mjedisore.

„Zijin“ i bën vet llogaritë

Një problem tjetër është se vetë kompanitë e llogarisin qiranë e mineralit. Ligji parashikon që kompanitë t’i dorëzojnë rregullisht Ministrisë së Minierave dhe Energjetikës të dhënat për sasinë e lëndëve të para minerale të shfrytëzuara dhe të ardhurat nga shitjet, e në bazë të tyre të përcaktojnë se sa qira e mineralit duhet të paguajnë.

Një model i tillë nuk është i pazakontë, por nënkupton mekanizma seriozë shtetërorë që do të reagonin në rast të mosrespektimit të rregullave, shpjegon Petar Gjukiq, profesor në Fakultetin e Teknologjisë dhe Metalurgjisë. “Por nëse dikush është aq i fuqishëm ekonomikisht, e Kina është ekonomia më e fuqishme në botë, atëherë ai nuk respekton të gjitha standardet e nënshkruara në marrëveshje,” thotë Gjukiq. Ndaj dhënia në përdorim mund të jetë më e vogël se pesë përqindja e përcaktuar, sepse varet edhe nga fuqia e partnerit.

Kjo është konstatuar nga raporti i auditorit shtetëror të vitit 2019, ku thuhet se organet kompetente nuk i kanë kontrolluar sa duhet të dhënat për sasinë e lëndës së parë të shfrytëzuar, të hyrat apo llogaritjet për kompensim, për çka dyshohet se detyrimet e shfrytëzimit janë të nënvlerësuara.

“Në përgjigjen e inspektimit republikan, në pyetjen se pse nuk janë korrigjuar listat kontrolluese, thuhet se inspektimi nuk mund të jetë serioz për shkak të kufizimeve, në radhë të parë të personelit”.

As Gjorgjeviqi nuk është i befasuar. “Ministria ka vetëm tre inspektorë në territorin e Serbisë. Është e paimagjinueshme që këta tre inspektorë, secili prej të cilëve mbulon një sektor të madh, të kenë ndonjë autoritet dhe të kryejnë mbikëqyrje në kohë të duhur”, tha avokati.

Kina është partner i rëndësishëm strategjik

Por investitorët kinezë janë aty për shkak të interesave politike e jo ekonomike, thonë bashkëbiseduesit e DW. “Në vitet e fundit Serbia është mbështetur shumë tek Kina dhe shumë gjëra që kanë të bëjnë me infrastrukturën në Serbi janë bërë me ndihmën e kredive kineze dhe kompanive kineze. Është më se e qartë se këto kredi kanë ardhur me lidhje politike, thotë Stefan Vladisavljev.

Kështu Kina e ka siguruar veten me lëndë të parë, kurse Serbia me iluzionin e zhvillimit ekonomik. Në këtë ndarje të tortës, mjedisi duket se është lënë pas dore, sepse në kontratën e shitjes së RTB Bor, Serbia i liroi partnerët kinezë nga çdo detyrim që lidhet me mbrojtjen e mjedisit.

Po qytetarët? Çfarë do të ndodhë me ta kur minerali të zhduket ose kur të bëhen të padobishme? “Çdo vend që kujdeset për qëndrueshmërinë e ekonomisë së tij formon një të ashtuquajtur fond për kalimin nga minierat në një degë tjetër bujqësi apo turizëm, për shembull, sepse minierat janë gjithmonë një industri e kufizuar. Por zgjidhje të tilla strategjike nuk priten nga vendet e varfra si Serbia. Trendi i shfrytëzimit vazhdon, nuk kemi asnjë perspektivë të mirë”, përfundon Gjukiq.

Marrë nga DW

Ndihmës-Sekretarja e Shtetit takoi Alibeajn, ndërsa Paloka deklaroi se ka firmosur peticionin kundër ambasadores Kim. Çfarë do të thotë kjo për PD?

View Results

bota bota kine petar gjukiq serbi stefan vladisavljev. kine petar gjukiq serbi stefan vladisavljev.

Sondazh

Poll
Bota 16 Prill 2022, 08:10

23 vjet nga eksodi i shqiptarëve nga Kosova

KOSOVË– Sot shënohet 23-vjetori i eksodit të shqiptarëve të Kosovës, kur gjatë luftës në 1998-1999, rreth një milion shqiptarë u detyruan nga forcat ...

Bota 16 Prill 2022, 06:31

Pse pasiguria e energjisë do të vazhdojë

 Energjia dhe mallrat qëndrojnë në zemër të regjimit të errët të Vladimir Putinit dhe kërcënimit që ai paraqet për botën. Katër trilionë dollarë në eksporte naf...

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni