LIVE UPDATES
Bota

Si e shkatërroi kafeja turke një perandori të tërë

28 Shkurt 2019, 16:29 Nga DOSJA
Si e shkatërroi kafeja turke një perandori të tërë

Njihet si kafeja greke për grekët dhe qipriotët, kafeja boshnjake për boshnjakët, kafeja armene për armenët, kafeja arabe për arabët, por si kafja turke përveç turqve e njohin edhe kroatët, shqiptarët dhe serbët. Në mesin e shekullit të XVI, ajo ishte vetëm kahve – kafe. Në atë kohë, popujt e e mësipërm sundoheshin nga Perandoria Osmane, e cila kishte nën varësi adhuruesit e kafesë nga Evropa Juglindore deri në Persi. Por nga fillimi i shekullit XIX, perandoria nisi të krisej. Kafeja turke ka luajtur rolin e saj në këtë aspekt, por ai pak është njohur.

Kafeja mbërriti në Turqi gjatë sundimit të Sulejmanit të Madhërishëm. Kur njeriu që ai dërgoi për të qeverisur Jemenin u kthye në Turqi, ai solli me vete një pije energjike që atje njihej si qahwah. Me të mbërritur në oborrin osman në Konstandinopojë, kjo pije u bë një trend i menjëhershëm. U hapën dyqanet e para ku kokrrat e kafes arabike bluheshin dhe ktheheshin në një pluhur shumë të hollë me ngjyrë të ngjashme me atë të ekspresit të sotëm. Më pas, ajo zihej në enë bakri të quajtura xhezve. Pija që dilte – e hidhur, e zezë dhe e mbuluar me një shtresë të hollë të shkume që krijohet kur e kthen shpejt – shërbehej në filxhanë të vegjël porcelani. Për të balancuar shijen e hidhur, sipas një legjende, gruaja e Sulejmanit, sulltanesha Hürrem, e shoqëronte kafenë me një gotë ujë dhe një llokum – e cila është mënyra se si shërbehet edhe sot në Turqi.

Megjithatë, jo të gjithë besonin se Kurani ua lejonte myslimanëve ta pinin këtë pije të re stimuluese. Pavarësisht se në shkrimet e shenjta islamike, kafeja nuk përmendet në mënyrë specifike, një klerik i linjës së ashpër në oborrin e Sulejmanit lëshoi një udhëzim kundër pijes së re, me arsyetimin se konsumimi i çfarëdo gjëje të djegur ishte i ndaluar. Por kjo nuk e dëmtoi aspak kafenë. Shtëpia e parë e kafesë, ose kafeneja (kahvehane), u hap në Stamboll në vitin 1555, nga dy tregtarë sirianë. Shumë shpejt, pothuajse një në gjashtë dyqane në qytet nisi të shërbente kafe. Gradualisht, kafeja u përhap deri në skajin më të largët të perandorisë.

Kafenetë u kthyen në vendin ku njerëzit mund të mblidheshin, përveç shtëpive, xhamive apo tregjeve, duke u dhënë mundësinë të shoqëroheshin, të shkëmbenin informacion, të argëtoheshin, por edhe të mësonin. Njerëzit e shkolluar lexonin me zë të lartë lajmet e ditës; jeniçerët, anëtarët e një grupi elitar të trupave osmane, nisën të planifikonin akte proteste ndaj Sulltanit; zyrtarët diskutonin intrigat e oborrit; tregtarët shkëmbenin thashethemet e luftës. Shumica analfabete u kthye në dëgjuese. Nëkëto kafene, ata u njohën me idetë që u kthyen në probleme për shtetin osman: rebelimi, mundësia për të vendosur vetë dhe fakti se edhe të fuqishmit mund ta kishin gabim.

Nuk u desh të kalonte shumë kohë derisa autoritetet të fillonin t’i konsideronin kafenetë si kërcënim. Disa sulltanë infiltruan spiunë në kafenetë e vendit për të vlerësuar opinionin publik; të tjerët, si Murati IV, sulltan i fillimit të shekullit të XVIII, u përpoqën t’i mbyllnin ato plotësisht. Por ato ishin një biznes shumë fitimprurës. Kur lëvizjeve nacionaliste morën përmasa të mëdha në territoret osmane në shekullin e XIX, popullariteti i kafeneve u rrit akoma më tepër. Grupet etnike në rajonet evropiane të perandorisë, me shumicë të krishterë ortodokse, filluan të viheshin në lëvizje për pavarësi. Udhëheqësit nacionalistë i planifikuan taktikat e tyre dhe i forcuan aleancat pikërisht në kafenetë e Selanikut, Sofjes dhe Beogradit. Përpjekjet e tyre, që kishin si “karburant” kafeinën çuan në pavarësinë e Greqisë në vitin 1821, Serbisë në vitin 1835 dhe Bullgarisë në 1878-n. Kafenetë e kishin bërë punën e tyre.

Vende të ndryshme i shtuan “nuancat” e tyre pijes së errët: grekët i shtuan mastikën, arabët e mbushnin me kardamom dhe e shërbenin në filxhanë pa dorezë.

Edhe kur pihet sade, ose e thjeshtë, shija e kafes varet nga pjekja; kokrrat e varietetit turk prodhojnë kafe me një shije prej dheu dhe tymi. Kur e mbaron se piri, në fund të filxhanit mbetet llumi. Efektet e kafesë turke shihen shpejt. Perandorë të botës, bëni kujdes prej saj!

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

bota bota kafeja turke perandoria osmane tradita kafeja turke perandoria osmane tradita

Sondazh

Poll

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni