"Do t’i japim Selisë së Kryegjyshatës një status të ngjashëm me Vatikanin!" Ideja për krijimin e shteti...
EMRAT/ Vrasja e Lulzim Vishës, në banesë iu gjetën armë zjarri automatike me silenciator dhe gëzhoja, arrestohet 3...
Ndahet nga jeta Kryepeshkopi Anastas Janullatus 25 Janar, 07:42 Ndarja nga jeta e Kryepeshkopit Anastas, reagon Këshilli ...
Sterilizmi dhe situata te Onkologjiku/ Berisha: Inceneratorët janë organizatë kriminale dhe koka e kësaj organizate ësh...
UKRAINË– Lufta në Ukrainë shënon një periudhë të re gjeopolitike. Teksa rënia e Murit të Berlinit në 1989 shënonte mbarimin e Luftës së Ftohtë dhe për disa komentatorë liberalë “fundin e historisë”, Lufta në Ukrainë shënon rifillimin e historisë aty ku ajo u ndërpre. Pra, përfundimin e “paqes neoliberale”.
Pati komentatorë, ndër ta edhe shqiptarë, të cilët të frymëzuar nga ekonomicizmi banal neoliberal shkruanin se lufta në Ukrainë nuk do të ndodhte, madje shumë pak ditë përpara se ajo të fillonte, më 24 shkurt. Argumentimi ishte veç një përsëritje e përqeshjes clintoniane “it’s the economy, stupid!”. Lufta është e shtrenjtë, thoshin ata, dhe një ekonomi si ajo e Rusisë nuk e përballon dot. Pastaj, kur ndodhi, komentatorët u vetëjustifikuan duke thënë se Rusia kishte ndërmarrë një veprim joracional dhe të tillët janë të paparashikueshëm, siç janë veprimet e një të çmenduri. Kështu, Putinin e shpallën “të çmendur”.
Si zakonisht, me fillimin e agresionit të tmerrshëm e të paprovokuar rus ndaj Ukrainës, pati edhe liberal-romantikë, që filluan të shprehnin habinë se pse një shteti me territorin më të madh në botë po iu dashkan edhe ca toka të tjera diku në periferi të vet. Ç’i hyn në punë Donietsku dhe Luhansku Rusisë, që shtrihet në dy kontinente? Ç’i duhet Krimeja? Edhe të tillët nuk mungojnë kurrë, janë të njëjtët që thonë “ç’u duhet shqiptarëve bashkimi?” apo “ç’i duhet Kosovës veriu?” apo “çfarë humbim po t’ia japim një fqinji aq e kaq kilometra?”. Edhe këta frymëzohen nga një farë ekonomicizmi liberal, sipas të cilit vyen mirëqenia e individit dhe jo territori. Mirëqenia, sipas liberal-romantikëve, është ruajtja e jetës, lirisë dhe e pronës – në këtë renditje. Aty ku pamundësohen këto të drejta, nuk ke pse rri më, çohu e ik tjetërkund. Puna është se ikja e pandalshme, refugjatizimi i njerëzimit, nuk të çon askund. Dikur duhet të kthehesh e ta mbrosh shtëpinë e atdheun tënd, pasi të vendosësh se ku i ke ato.
Këto qasje duken qesharake, sepse jo vetëm që nuk e dinë, por as nuk e kuptojnë historinë e njerëzimit dhe subjektin politik ose vullnetin si lëvizës të saj. Për ta perifrazuar një frazë të thënë nga shumëkush: nëse njeriu vendos të jetë indiferent ndaj historisë, nuk pushon së ekzistuari historia, por njeriu.
Që nga traktati i famshëm i Tuqididit, “Lufta e Peloponezit”, e dimë se ekonomia nuk është gjë tjetër, veçse administrim i mjeteve dhe të mirave që garanton një subjekt plural politik, pra nga klasicizmi antik e deri sot, një shtet. Nuk mund të ketë ekonomi asketi në shkretëtirë ose ndonjë Robinson Kruzo. Subjektet hyjnë në marrëdhënie me njëri-tjetrin, të cilat janë të garës dhe të prestigjit. I dyti synon të bëhet i pari, i pari synon ta shmangë këtë me çdo kusht, e kështu me radhë – dhe këto janë të pashmangshme. Një subjekt që dorëhiqet nga kjo garë, nuk i jep fund garës. Do të ketë sërish të parë, të dytë e të tretë që do të garojnë, në kohë paqe me diplomaci e tregti, në kohë lufte, me mjete të tjera. Ne e dimë nga Tuqididi se po të kishin dëgjuar arsyet ekonomiciste, as Perandoria Athinase nuk do të vendoste shtrëngime të mëdha ndaj Megarës së vogël, po as aleanca spartane nuk do të shkonte deri në luftë për ta mbrojtur Megarën. Çështja është se cilado që të tërhiqej, do të humbte prestigjin ose besueshmërinë në raport me palë të tjera. Dhe, nuk mund të pretendosh për kurrfarë hegjemonie, nëse nuk të ecën para fjala ty, por rivalit tënd. Te Tuqididi, që mbahet si at i historiografisë kritike (racionale, përkundër asaj mitizuese të Herodotit), gjejmë disa pjesë që e trajtojnë logjikën e luftës nga perspektiva e prestigjit ndërkombëtar të subjekteve. Kështu, për shembull, kur Athina me aleatët e saj rrethuan ishullin e vogël Melos, që i përkiste etnisë doriane (si Sparta), por ishte në territor athinas, ata u takuan me përfaqësuesit e ishullit dhe Tuqididi na i përcjell “dialogjet meliane”. Rrethuesit kërkuan që të dorëzohet ishulli me garancinë që nuk do të prekej askush. Melianët thanë se po të dorëzoheshin ashtu, atëherë askush nuk do të kishte më respekt për ta dhe do të reduktoheshin në gjendje skllavërie (e cila në atë kohë nuk ishte thjesht metaforë, por realitet shoqëror i përfytyrueshëm lehtë). Kështu u shkua në luftë.
Komentatorët liberalë nuk janë në gjendje të parashikojnë as krizat e as luftërat. Në disa raste ata janë thjesht priftërinj të një feje që zgjati 40 vite e që ka shërbyer gjatë një kohe për të çuar përpara projektin perandorak amerikan, i cili tashmë ka ndryshuar rrënjësisht për shkak të problemeve të brendshme e të jashtme. Në raste të tjera, janë teknokratë të zhytur në pedantësinë e një disipline të caktuar, gjë që i ka bërë të verbër ndaj asaj që shihet prej disiplinave të tjera, e sidomos ndaj panoramës shumëngjyrëshe që do të mund të shihej prej kujt ka mundësinë ta ndërlidhë sa më shumë prej disiplinave njohëse. Fatkeqësisht, shkollimi i sotëm, rezultat i dekadave të neoliberalizmit, më shumë nxit njëdimensionalitetin e formimit sesa shumëfaqësinë, teksa historia, sociologjia, filozofia e të tjera lëndë letrare e humane janë degdisur në qoshet e pluhurosura e të pafinancuara të akademisë, sepse nuk i duhen teknokratit të ri. Por, e thamë më lart, ç’i ndodh njeriut indiferent ndaj historisë…
Projekti perandorak amerikan po ndryshon dhe dy janë datat thelbësore që shënojnë jo nisjen, por pakthyeshmërinë e këtij ndryshimi. E para është 6 janari 2021 – dhe sulmi në Shtëpinë e Bardhë. Polarizimi i paprecedentë në Amerikë tregon se atje po perceptohen si të papërputhshme shteti dhe perandoria. Ata që thonë “së pari shteti” janë për një “downgrade” të perandorisë, ndërsa ata që synojnë mbajtjen e perandorisë tashmë duhet ta kenë kuptuar se teksa historia njeh shtete pa perandori, ajo nuk njeh perandori pa shtet. Pretendimi liberal për një perandori pa shtet (apo me shtet sa më të dobët) ka marrë fund). E dyta është 24 shkurti 2022 – dhe sulmi rus në Ukrainë, i cili do të prodhojë ose tashmë ka prodhuar përfundimisht një Europë amerikane dhe një Rusi kineze. Me këto dy data merr fund Amerika neoliberale reaganiane dhe fillon një tjetër fazë, e cila ekonomikisht duket se do të jetë shumë më keynesiane, ndërsa gjeopolitikisht më klasike.
Shumëkush tash është duke u marrë me skenarë të mundshëm, se ç’do të ndodhë pas luftës e si do të ripozicionohen ata (shtetet e tyre, apo kompani e tregje) në realitetin e ri ideopolitik dhe territorial. Modestisht, pa pretenduar asgjë më shumë se sa të nxis mendimin e thellimin e lexuesve të respektuar, po i shtroj në këtë drejtim disa teza, pa u zgjatur shumë në to:
Rusia
1. Kur aktorë të rëndësishëm të fuqive të mëdha e shpallin Putinin “të çmendur”, ata duan të nënkuptohet se nuk shohin si fajtor Rusinë, por vetëm udhëheqësin e saj. Mbase edhe të ftojnë qarqet e brendshme që ta izolojnë e ta largojnë atë nga pushteti, për të ardhur më shpejt te paqja. Njihen këto taktika në politikën ndërkombëtare: paqja e gjatë e shek. XIX në Europë erdhi pas Kongresit të Vjenës, ku fituesit shpallën se “pati humbur Napoleoni e jo Franca”. Në fund të muajit mars edhe presidenti amerikan, Biden, tha se “ky njeri nuk mund të vazhdojë të jetë më në pushtet”. Një skenar i tillë do të shmangte nevojën për të mposhtur ushtarakisht Rusinë, po ashtu do të shmangte rrezikun e përdorimit bërthamor. Rusia nuk do të ballafaqohej me masa të rënda ekonomike e institucionale ndërkombëtare, nuk do të kishte “Nyrenberg” për të. Përkohësisht, disa nga aleatët e vet të vegjël, si Serbia ose Bjellorusia, do të afroheshin me Perëndimin (mbase do të merrnim shpërblim për këtë gjë), ndërsa vendet e Azisë Qendrore do të afroheshin disa me boshtin turko-azer, e disa me Kinën.
Kina
Europa
Amerika
Aksidenti i rëndë në Tiranë, si mund të shmangen ngjarje të tilla?
Nga Xhonatan HeidSi do të kishte qenë të jetoje në Babel në ditët pas shkatërrimit të tij? Në Librin e Gjenezës na thuhet që pasardhësit e Noas ndërtuan një qyt...
Nga Blendi KajsiuKy është togfjalëshi që përmbledh më së miri Kuvendin e datës 30 prill. Ai ishte në thelb kuvend i Berishës më shumë se kuvend i Partisë Demokr...
Nga Enton AbilekajIshte hera e parë që Kuvendi i Partisë Demokratike nuk entuziazmoi askënd. Përveç lotëve të mallëngjyes së Jozefinës, ata që po përfito...
Arsyeja kryesore se përse mbështetësit e Berishës brenda dhe jashtë PD-së u rreshtuan kundër Bashës ishte sepse e akuzonin atë për opozitë të dobët. Sipas tyre,...
Nëse futesh në Google dhe e klikon Albin Kurti – Amerika, gjëja e parë që të shfaqet në këtë makinë të kërkimit është: A e duan shqiptarët Amerikën?, që është n...
Nga Auron DodiSipas sondazheve në Francë, Emmanuel Macroni shkon në balotazhin e së dielës (24.04.) përballë Marine Le Penit me një përparësi të rehatshme: prej...
Nga Meri LikaSot në ditën ndërkombëtare të librit më pëlqen të sjellë një fragment nga një libër i Malcom Gladëell me titull “Davidi dhe Golia”. Në prathënien e...
TIRANË– Pasi socialistët pas mbledhjes së grupit parlamentar shprehën emrat e tyre për Presidentin e vendit, kryeministri Edi Rama ua ka hedhur të gj...
Nga Walter Russell Mead“Wall Street Journal”Ndërsa Rusia dhe Ukraina po përgatiten për atë që mund të jetë beteja më e madhe e tankeve në Evropë që nga Lufta e ...
Nga Andi BushatiSali Berisha po vazhdon në mënyrë inerciale akuzat tashmë të kota ndaj Lulzim Bashës, sa herë që i paraqitet kjo mundësi. Edhe në konferencën e ...
