LIVE UPDATES
Insights

Borxh në kohërat e tërmetit

4 Dhjetor 2019, 15:14 Nga DOSJA
Borxh në kohërat e tërmetit

TIRANË- Në industrinë e sigurimeve ka një aksiomë: Nuk ka risk të pasigurueshëm, por ka risqe për të cilin njerëzit nuk janë të gatshëm të paguajnë primin përkatës të sigurimit. Ky është rasti tipik i katastrofave natyrore.

Nëse një kompani sigurimesh do të shiste polica sigurimi për tërmetet, përmbytjet apo çdo katastrofë natyrore, çmimi që do të garantonte mbulimin e dëmeve, do të ishte aq i lartë saqë asnjë qytetar nuk do ta paguante. Ajo që ndodh në realitet është se kompanitë shesin polica me çmime të ulëta dhe kur katastrofat ndodhin, ato nuk i paguajnë demet.

Prej këtej, bota ka mësuar leksionin e vështirë. Barra e fatkeqësive natyrore bie gjithmonë mbi buxhetin e shtetit. Dhe për shkak të përmasave te medha dhe natyrës urgjente të shpenzimeve, pjesa më e madhe e tyre ka vetëm një instrument financimi. Ai është borxhi.

Në vitin 2005, një e treta e deficitit buxhetor të SHBA-ve ishin shpenzime për rindërtimin nga uragani Katrina. Qeveria japoneze u detyrua të rriste huamarrjen dhe të bënte 3 buxhete suplementare prej 240 miliardë dollarësh për të financuar programin e rindërtimit nga Tërmeti i Madh i vitit 2011. Keshtu ndodh gjithmone. Në rrethana të jashtëzakonshme, si lufta apo katastrofat natyrore, politika fiskale kalon automatikisht në cikël ekspansioni dhe qeveritë devijojnë nga principet e disiplinës. Me gjasa, kjo do të ndodhë edhe në Shqipëri. Pas disa vitesh konsolidimi dhe ulje të borxhit, politika fiskale do të ndryshojë kurs.

Fatura e dëmeve që la pas tërmeti i 26 nëntorit është ende në proces vlerësimi. Por qeveria ka dhënë “hint-et” e para të përmasave financiare të fatkeqësisë. Kryeministri lajmëroi ndërtimin e 10 mijë apartamenteve të reja për të strehuar familjet e prekura. Nuk dihet se si qeveria ka arritur në këtë shifër. Por nëse llogariten edhe dëmet mbi veprat publike apo shpenzimet e emergjencës, atëherë fatura totale e tërmetit mund të shkojë nga 450 deri në 500 milionë dollarë ose mbi 3 për qind e Prodhimit Kombëtar.

Në rastin më të mirë, qeveria mund të shpresojë të sigurojë 150 milionë dollarë nga donacionet dhe prioritarizimi i shpenzimeve. Pjesa tjetër do të duhet të merret borxh. Në terma relativë kjo do të nënkuptonte një deficit shtesë prej 2 për qind e Prodhimit Kombëtar ose një huamarrje të re në rendin e 300 milionë dollarëve.

Ajo që mbetet për t’u parë është se si do e shpërndajë qeveria huamarrjen. A do të jetë e gjitha brenda vitit të ardhshëm, apo do të shtrihet në dy vjet. Por nëse shoku fiskal mund të absorbohet, programi i rindërtimit ka dy risqe më të mëdha.

I pari është shfrytëzimi i situatës nga qeveria për të zgjeruar më shumë nga sa nevojitet politikën fiskale. Ky është një risk, me të cilin Shqipëria u përball një herë në vitin 2013, kur qeveria shfrytëzoi detyrimet e prapambetura për të marrë shumë më tepër borxh nga sa ishin këto detyrime. Një nga mënyrat për ta kufizuar këtë risk do të ishte që fondi i rindërtimit të klasifikohej si zë i veçantë në buxhet, jashtë deficitit fiskal për të mos e lejuar qeverinë që paratë t’i përdorë për qëllime të tjera, edhe pse kjo do të fshehte defiçitin real të buxhetit.

Risku i dytë është edhe më i madh. Ky është rreziku operacional. Përgjatë muajve të ardhshëm, qytetarët e mbetur të pastrehë do të bëjnë presion që qeveria të nisë sa më shpejt programin e rindërtimit. Qeveria mund ta shfrytëzojë këtë situatë për të dalë me procedura tenderimi ekstraligjore, të cilat krijojnë shtigje të mëdha për abuzime.
Ky është një program masiv, ku do të prokurohen mbi 400 milionë dollarë shpenzime. Risku për abuzime është i jashtëzakonshëm. Veçanërisht në vendet me korrupsion të lartë si Shqipëria.

Që qytetarët shqiptarë do të zhyten në borxh, kjo tashmë është e sigurtë. Ky është borxh në kohërat e tërmetit. Me shpresën se nuk do të financojë zullumet e qeverisë, por lehtësimin e varfërisë për familjet e prekura. Në të kundërt qeveria do t’i ngjisë vetes edhe një damkë të re turpi. Historia do ta njohë si qeveria që përdhosi solidaritetin dhe sakrificën e pashembullt të një populli.

(Dosja.al)

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

blog blog klodian tomorri tragjedia e 26 nentorit 2019 klodian tomorri tragjedia e 26 nentorit 2019

Sondazh

Poll

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni