LIVE UPDATES
Editorial

Pse Trump po rishkruan historinë ekonomike të SHBA?

Versioni i pranuar i historisë, të cilin mund ta kujtoni ose jo nga mësuesi i historisë i Ben Stein në "Ferris Bueller's Day Off", është se Kongresi ngriti tarifat me aktin tarifor Smoot-Hawley në 1930 në një përpjekje për të "zbutur efektet e Depresionit të Madh".

5 Prill 2025, 14:19 Nga Zachary B. Wolf
Pse Trump po rishkruan historinë ekonomike të SHBA?
donald trump

SHBA- Presidenti Donald Trump dëshiron që amerikanët ta shohin historinë sipas tij, historianët qofshin të mallkuar. Nga njëra anë, Trump po përpiqet në mënyrë aktive të ndalojë çdo rivlerësim të historisë racore amerikane, në kampuse dhe në muze, për të kursyer vendin nga çdo "turp kombëtar" për të kaluarën e tij të njollosur.

Nga ana tjetër, ai po rishkruan në mënyrë aktive historinë ekonomike për të bindur amerikanët se gjithçka që u është mësuar deri tani është e gabuar dhe se politika e tij e re e ashpër e tarifave nuk do të jetë rritja më e madhe e taksave në historinë amerikane, siç argumentojnë disa ekonomistë dhe republikanë të tjerë.

Versioni i pranuar i historisë, të cilin mund ta kujtoni ose jo nga mësuesi i historisë i Ben Stein në "Ferris Bueller's Day Off", është se Kongresi ngriti tarifat me aktin tarifor Smoot-Hawley në 1930 në një përpjekje për të "zbutur efektet e Depresionit të Madh".

"A funksionoi?" E pyeti Stein klasën. "Akush? Dikush i di efektet? Nuk funksionoi dhe Shtetet e Bashkuara u zhytën më thellë në Depresionin e Madh."

Trump mbajti qëndrimin e kundërt të mërkurën, duke u thënë amerikanëve se nëse Kongresi do t'i qëndronte tarifave, Depresioni i Madh "do të kishte qenë një histori shumë e ndryshme". Që Trump duhet të nxjerrë në pah faktet për të riedukuar popullsinë, ndoshta nuk duhet të jetë befasuese nga lideri i një lëvizjeje të ndërtuar mbi një premtim të prapambetur për ta bërë vendin "përsëri të madh".

"Ne kemi një president të shekullit të 20-të në një ekonomi të shekullit të 21-të, i cili dëshiron të na kthejë në shekullin e 19-të," shkroi Douglas Irwin, një profesor i ekonomisë Dartmouth, në X.

Irwin është autor i librave të shumtë, duke përfshirë "Përplasja mbi tregtinë: një histori e politikës tregtare të SHBA". Ne folëm vitin e kaluar, kur ai më dha një kurs përplasjeje në historinë e tarifave amerikane që nuk kishte pothuajse asnjë ngjashmëri me atë që Trump u tha amerikanëve të mërkurën.

Ja një vështrim se si Trump e përshkroi historinë, me një kontekst të shtuar.

“Nga viti 1789 deri në 1913, ne ishim një komb i mbështetur nga tarifat dhe Shtetet e Bashkuara ishin proporcionalisht më të pasurat që kanë qenë ndonjëherë.”, tha Trump.

Trump nuk tha se çfarë donte të thoshte me fjalët "proporcionalisht më i pasuri", por nga çdo përkufizim standard i fjalës pasuri, ai nuk është në një bazë të fortë.

Sipas shifrave, SHBA-ja sot është një vend jashtëzakonisht i pasur, siç shpjegoi në Fox Business ish-senatori Pat Toomey, një republikan, teksa shkatërronte planin tarifor të Trump.

“Për gjithë këtë diskutim se sa keq jemi keqtrajtuar dhe grabitur dhe sa e tmerrshme ka qenë, ne jemi ekonomia më e madhe në botë me katër përqind të popullsisë së botës,” tha Toomey.

"Ne kemi 25 për qind të prodhimit ekonomik të botës. Ne jemi eksportuesi më i madh bujqësor në botë. Ne – prodhimi ynë, prodhimi vendas është në kulmin e të gjitha kohërave. Ne po e bëjmë këtë me më pak punëtorë, kryesisht sepse automatizimi na ka lejuar ta bëjmë atë në mënyrë shumë më produktive."

Amerikanët janë të pasur për sa i përket standardit të jetesës. Shumica e njerëzve sot kanë tualete të brendshme, ajër të kondicionuar, akses në dyqane ushqimore moderne, vaksina dhe mbajnë një super pajisje inteligjente në xhep. Në atë kohë, pothuajse askush nuk kishte asnjë nga ato gjëra.

Nuk kishte Medicare të Sigurimeve Shoqërore, kështu që të moshuarit u lanë të kujdeseshin për veten e tyre në një nivel që amerikanët modernë nuk do ta kuptonin.

"Në vitet 1880, ata krijuan një komision për të vendosur se çfarë do të bënin me shumat e mëdha të parave që po mblidhnin. Ne po mblidhnim kaq shumë para aq shpejt, sa nuk dinim çfarë të bënim me to. A nuk është një problem i mirë për të pasur?", tha Trump

Nuk është e qartë se cilit komision i referohet Trump. Një komision tarifor në 1883 nën Presidentin Chester A. Arthur rekomandoi uljen e tarifave, por u injorua nga Kongresi. Kushtetuta e vendos Kongresin në krye të vendimeve për  tarifat, por ligjvënësit, gjatë viteve, ia kanë dorëzuar presidentit një pjesë të madhe të këtij autoriteti.

Tepricat e viteve 1880 ndoshta kishin të bënin më shumë me faktin se qeveria ishte shumë më e vogël. Gjëra të tilla si Medicare dhe Sigurimet Shoqërore, shkarkimi më i madh i dollarëve të taksave amerikane sot, nuk ekzistonin dhe ushtria amerikane, marrësi më i madh i financimit, ishte një pjesë e vogël e asaj që është sot.

Trump ka ngritur në piedestal gjithashtu Presidentin William McKinley, i cili përpara se të ishte president shtyu për Tarifën McKinley, me të cilën Kongresi ngriti tarifat në vitet 1890. Votuesit e perceptuan tarifën si përfitim për të pasurit dhe republikanët më pas humbën Dhomën e Përfaqësuesve në një nga ndryshimet më të mëdha të pushtetit në historinë e SHBA.

Profesori i Stanfordit, Richard White, më tha në një pyetje dhe përgjigje për Epokën e Artë se ka dallime strukturore midis vendit në shekullin e 19-të dhe vendit sot, që i bëjnë këto krahasime jashtëzakonisht të vështira për t'u bërë.

“Një nga gjërat që McKinley po përpiqej të bënte, dhe republikanët po përpiqeshin të bënte, ishte të rriste tarifën në mënyrë që të reduktonte deficitin federal duke i bërë tarifat aq të larta, sa që do të ulte të ardhurat nga taksat sepse ata vërtet ishin të shqetësuar për deflacionin që po vinte me Standardin e Arit”, tha White.

“Tani jemi në një situatë shumë të ndryshme, sepse tani kemi deficite të mëdha dhe ideja që tarifa do të sjellë të ardhura nuk është me të vërtetë diçka që do të ndodhë,” shtoi White.

Në vitet 1880, SHBA po industrializohej me shpejtësi dhe shumë vende të tjera, të cilat po industrializohen sot, nuk ishin ende në atë rrugë.

“Më pas, në vitin 1913, për arsye të panjohura për njerëzimin, ata vendosën tatimin mbi të ardhurat në mënyrë që qytetarët, dhe jo vendet e huaja, të fillonin të paguanin paratë e nevojshme për të drejtuar qeverinë tonë.”, tha Trump.

Arsyet e tatimit mbi të ardhurat janë mjaft të thjeshta. Kongresi u përpoq të vendoste një taksë mbi të ardhurat më herët në një projekt-ligj ku u përpoq të ulte tarifat, sipas Arkivit Kombëtar. Por Gjykata e Lartë uli tatimin mbi të ardhurat. Më herët në historinë e SHBA-së, një taksë mbi të ardhurat ishte miratuar përkohësisht për të paguar për Luftën Civile. Zbatimi i një Amendamenti Kushtetues kërkon miratimin e tre të katërtave të shteteve, ndaj ky ishte vullneti i shumicës në atë kohë.

Trump shpesh thotë se vendet e huaja paguajnë tarifa. Nuk është e vërtetë. Importuesit amerikanë i paguajnë ato, por në të vërtetë konsumatorët dhe bizneset amerikane përfundojnë duke paguar faturën.

"Pastaj në vitin 1929, gjithçka mori një fund shumë të papritur me Depresionin e Madh dhe nuk do të kishte ndodhur kurrë nëse ata do të kishin qëndruar me politikën tarifore. Do të kishte qenë një histori shumë e ndryshme.", tha Trump.

Ai duhet t'i referohet këtu ligjit të lartpërmendur tarifor Smoot-Hawley, i miratuar jo shumë kohë pas rrëzimit të tregut të aksioneve të vitit 1929, sipas Arkivit Kombëtar, i cili vëren se historianët debatojnë se çfarë roli luajti tarifa Smoot-Hawley, ose tarifat tashmë në vend në shkaktimin ose thellimin e Depresionit të Madh./CNN

donald trump

Sondazh

Poll
Editorial 29 Mars 2025, 13:51 Enton Abilekaj

Plani 4-vjeçar i ndërtuesit shkatërrimtar

Enton Abilekaj TIRANA- Pas 2 fushatash me timon dhe dajre, Edi Rama vendosi më në fund të paraqesë një program për kat&e...

Editorial 18 Mars 2025, 14:36 Ditmir Bushati

Erërat që po fryjnë në Europë

Ditmir Bushati Java që sapo lamë u mbyll me protesta të fuqishme anembanë Europës. Serbët, hungarezët dhe gjeorgjian&eum...

Editorial 14 Mars 2025, 12:16 Meri Lika

Politikanët kometë

Meri Lika Nga gjuha shqipe më pëlqejnë shumë fjalët “filani” dhe “fistëku”, më pëlqejnë...

Editorial 6 Mars 2025, 22:02 Sonila Meço

Të mbyllet "TikTok"-u apo autokracia?

sonila meco TIRANË- Unë nuk përdor tik-tok. Një adresë ma ka hapur para tre vitesh një nga djemtë e web-it në pun...

Editorial 25 Shkurt 2025, 13:15 Ditmir Bushati

E djeshmja nuk është më

Ditët e para në detyrë të Presidentit Trump dëshmojnë se trashëgimia e mandatit të tij të parë nuk mund t&eu...

"PS po shkon në Kishën e Laçit, luten që PD të vazhdojë kështu!" Sula i drejtohet opozitës në Kuvend

"PS po shkon në Kishën e Laçit, luten që PD të vazhdojë kështu!" Sula i drejtohet opozitës në Kuvend

Sula në Kuvend: Deri në qershor duhet të dalin të gjitha vendimet dhe rezolutat

Tabaku: Parlamenti ka nevojë që të ketë debat për raportin mbi zgjedhjet

Noka-Spiropalit: Turet tuaja turistike për të bërë selfie, nuk mund të bllokojnë axhendën e Kuvendit

Peleshi-opozitës:Me ju apo pa ju ne do ta mbyllim me shumë sukses Kuvendin për të filluar në shtator

"Kështu vepruat edhe për gjenocidin në Kosovë!" Shehu në Kuvend: Sillni projektligjet t'i miratojmë

"Më vjen mirë që më ndjek," Spiropali i përgjigjet Bardhit: Seanca u shty se kishte mungesa

Bardhi-Spiropalit: Nuk ishit në Ukrainë, por duke ngrënë drekë në Greqi

Spiropali, replikë me Vokshin: Ndoshta ju jeni një nga arsyet kryesore që PD ka marrë këtë rezultat

Rama i rikthehet "Sy m'Sy:Po presim lajmin për hapjen e një tjetër grupkapitulli në negociatat me BE

Brunilda Laboviti pas debatit me Valbona Treska merr Policinë në telefon: Nuk më lirojnë zyrën

Berisha: Misioni im historik është rikthimi i votës së lirë për shqiptarët

"Është vetëm fillimi"/ Berisha: Këta kriminelë elektorale do ta paguajnë atë që u bënë shqiptarëve

Berisha: Kush e shtron sot problemin se ku është narkoshteti, është ushtar i Pojës

Berisha denoncon blerjen e votave në Tiranë: Ky është momenti kriminal i ndarjes së parave

Berisha: Këto fakte të pakundërshtueshme delegjitimojnë plotësisht qeverinë e dalë nga zgjedhjet

Tensione në Kuvend, Spiropali përjashton Nokën nga seanca: Nuk lejoj këtu zaptim të foltores!

Zhupa: PS i mbushi listat e kandidatëve me emra që s’dinin se si të fillonin dhe mbaronin një fjali

Spiropali i përgjigjet Vokshit: As kam takuar dhe as njoh njerëz me precedentë penalë

Gogu: Zoti ta ruajë Shqipërinë nga ata që janë gati ta djegin se nuk e qeverisin dot

Gjekmarkaj: Në të vërtetë keni humbur, jeni bërë viktima të urdhrit të nënshtrimit!

Bardhi: Nuk e tha opozita se zgjedhjet u morën peng, e ka thënë shefi i delegacionit të PE!

Balla-opozitës: Zgjedhjet kanë përfunduar, gjeni vetë votat tuaja ku kanë shkuar

Noka-mazhorancës: Themelet e pushtetit tuaj qëndrojnë mbi votën e blerë

Bardhi dhe Noka i drejtohen Spiropalit: Nuk niset mbledhja e Kuvendit pa kuorumin e nevojshëm

Goditet grupi kriminal në Finlandë/ Dumani: Merreshin me drogërave sintetike

Operacioni antidrogë/ Për ekzekutimin e 11 masave të sigurisë u angazhuan 110 policë

Prokurori Shehu jep detaje: Aksioni antidrogë në orët e para të mëngjesit! 11 urdhër arreste

Grupi kriminal i drogës në Finlandë/Kraja: Përfshirje nga Shqipëria dhe Spanja drejt Finlandës

Prokurori finlandez: Droga trafikohej nga Spanja, aktiviteti kriminal drejtohet nga shqiptarë

Operacioni i përbashkët me autoritetet finlandeze, Dumani: Janë goditur disa grupe kriminale

Maska me fytyrë njeriu, uniforma policie...Publikohen pamjet e operacionit ku u arrestuan 4 persona!

Zhupa: Ministrja e Arsimit duhet të vijë të japë llogari për çështjen e Gramshit!

Dogjani përplaset me Bushkën në Komisionin e Ligjeve: Zgjedhjet u manipuluan

Korrupsioni me fondet e IPARD/Berisha: Dosjen e mban të bllokuar Altin Dumani me urdhër të Edi Ramës

Berisha: Licencat e kanabisit i kanë marrë njerëzit e lidhur me Edi Ramën dhe partinë e krimit!

Finalja e Champions League/ Berisha: Rama me çarter dhe me bileta 30-40 mijë euro ndoqi ndeshjen!

Berisha: Rama bleu qindra mijëra vota duke kanabizuar tërësisht farsën elektorale

Berisha: Rama dha leje për mbi 29 mijë hektarë kanabis me vlerë 10 mld euro në vitin elektoral

"Kanë edhe një bos në hije"/ Berisha: Klani Troplini u transformua në kartel droge këto vite

Berisha: Irena me 5 mbiemra prej 15 muajsh mbrohet nga Altin Troplini, Olsi Çela dhe Ulsiu

Berisha: Vetorët e Edi Ramës pranuan një dokument të falsifikuar të Irenës me 5 mbiemra

Berisha del nga ambientet e SPAK: Altin Dumani do quhet Altin Troplini

Berisha: Lulzim Basha nuk vrapoi pas denoncimit të farsës elektorale, por vrapoi pas karriges së tij

Berisha: Ne nuk bllokojmë asnjë kandidat që të bëjë transparencë, nuk e kemi standardin e Edi Ramës

Farsa elektorale/ Berisha: Raportin final do e kemi gati nga data 10 qershor

Berisha: Votimet në Tiranë u dominuan nga bandat më të fuqishme, te segmente të bandës së Shullazit

Berisha: Ja zyrat paralele me qendrat e votimit të PS ku drejtohet operacioni i "trenit bullgar"

Seanca plenare në Kuvend/ Berisha: Farsa zgjedhore u krye me paratë e krimit

"Do kemi disa seanca intensive!" Peleshi në seancë plenare: Jemi në Parlament, jo në cirk!