LIVE UPDATES
Editorial

Jeta e çdo nëne ka rëndësi

Rajoni Europian i OBSH-së përfshin 53 shtete anëtare në të gjithë Europën dhe Azinë Qendrore, duke përfshirë Kaukazin, Turqinë dhe Izraelin. Kjo shtëpi e afro 1 miliard njerëzve, ka shkallën më të ulët të vdekshmërisë amtare (MMR) nga çdo rajon i OBSH-së, me 11 vdekje për çdo 100 000 lindje të gjalla.

8 Prill 2025, 14:22 Nga Hans Henri P. Kluge
Jeta e çdo nëne ka rëndësi
Hans Henri P. Kluge

Të gjitha nënat meritojnë të sjellin jetë në botë, pa e vënë në rrezik jetën e tyre. Megjithatë çdo ditë, më shumë se 700 gra humbin jetën globalisht për shkak të komplikimeve të parandalueshme gjatë lindjes. Në këtë Ditë Botërore e Shëndetit (7 Prill) le të zotohemi se do ta kthejmë dhembshurinë në veprim dhe të ndërtojmë fillime të shëndetshme dhe të ardhme shpresëdhënëse për nënat dhe të porsalindurit kudo.

Rajoni Europian i OBSH-së përfshin 53 shtete anëtare në të gjithë Europën dhe Azinë Qendrore, duke përfshirë Kaukazin, Turqinë dhe Izraelin. Kjo shtëpi e afro 1 miliard njerëzve, ka shkallën më të ulët të vdekshmërisë amtare (MMR) nga çdo rajon i OBSH-së, me 11 vdekje për çdo 100 000 lindje të gjalla. Kjo është një dëshmi e përpjekjeve të pandërprera të të gjithëve, nga politikanët tek punonjësit e shëndetësisë dhe shkencëtarët, te humanistët dhe shoqëria civile, gjatë 25 viteve të fundit. Së bashku, ne kemi reduktuar MMR në Rajonin Europian me 56% që nga viti 2000.

Por nëse e gërvishtim sipërfaqen, zbulojmë një pamje më të ndërlikuar. Ndërsa mesatarja rajonale është e ulët, ulja e vdekshmërisë amtare nuk është e shpërndarë në mënyrë uniforme kudo, dhe pabarazi të konsiderueshme janë të pranishme midis vendeve dhe nënrajoneve, duke theksuar pabarazitë e vazhdueshme dhe mungesën e investimeve ose aksesit në shërbime cilësore të shëndetit të nënave.

Pesëmbëdhjetë nga 53 vende në Rajonin Europian – pak më shumë se një e katërta – kanë një MMR më të lartë se mesatarja rajonale. Për më tepër, 9 prej këtyre vendeve panë një rritje të MMR midis 2020 dhe 2023, në mes të pandemisë COVID-19. Më shumë se një dyzinë vende të tjera thjesht kanë ndaluar së përparuari, me 14 nga 53 Shtetet Anëtare – më shumë se një e katërta – që nuk kanë pësuar asnjë përmirësim në MMR ndërmjet viteve 2020 dhe 2023. Këto dallime po pengojnë përparimin e rajonit tonë drejt arritjes së objektivave të dakordësuara globalisht për reduktimin e vdekshmërisë së nënave deri në vitin 2030, të njohura si Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara.

Ndërsa çdo vend është i ndryshëm dhe për këtë arsye do të kërkojë zgjidhje që përshtaten, ekzistojnë 3 masa gjithëpërfshirëse që do të ndihmojnë në reduktimin e vdekshmërisë amtare në të gjithë skenën tonë. Së pari, mbulimi universal shëndetësor, duke përfshirë aksesin në shërbimet gjithëpërfshirëse të shëndetit të nënës, është thelbësor dhe duhet të përfshijë gjithashtu mbështetjen e shëndetit mendor për nënat e ardhshme dhe ato të reja. Së dyti, investimi në fushata edukimi dhe ndërgjegjësimi mund të sigurojë që nënat dhe familjet e tyre të kenë dije mbi ushqyerjen, përgatitjen për lindjen dhe kujdesin pas lindjes. Së fundi, zgjerimi i kujdesit të emergjencës në obstetrikë do të sigurojë që kur shfaqen komplikime dhe koha është vendimtare, jeta e nënës (dhe e fëmijës së saj) mund të shpëtohet.

Të dhënat më të fundit tregojnë se vendet e Europës veriore dhe perëndimore si Finlanda, Gjermania, Holanda, Norvegjia dhe Suedia, kanë disa nga MMR më të ulëta në rajon, duke filluar nga 1 deri në 5 vdekje për 100 000 lindje të gjalla. Kjo për shkak se nënat shtatzëna dhe ato të reja në këto vende kanë akses të gjerë në kujdesin shëndetësor universal, me mbulim gjithëpërfshirës të kujdesit të nënës, shërbim të kualifikuar të lindjes duke përfshirë kujdesin e udhëhequr nga mamia, sisteme të forta të kujdesit të emergjencës obstetrike, pabarazi të ulëta socio-ekonomike dhe politika të forta të barazisë gjinore. Është e rëndësishme që këto vende të ndajnë përvojat dhe praktikat e tyre më të mira me të tjerët.

Europa Jugore zbulon tendenca të përziera MMR. Vende si Greqia, Italia, Portugalia dhe Spanja në përgjithësi kanë MMR të ulët, por disa kanë parë frenim apo edhe rritje të lehta. Kjo mund t'i atribuohet rritjes së pabarazive shëndetësore që shihen në popullsinë migrante dhe kufizimeve në financimin e shëndetësisë. Të dhënat nga Europa Lindore dhe Ballkani Perëndimor tregojnë MMR më të lartë se mesatarja dhe progres të pabarabartë. Thënë kështu, gjatë 25 viteve të fundit kjo pjesë e Rajonit ka parë rënie të MMR me 75% dhe kjo duhet pranuar dhe festuar. Një vend, Bjellorusia, spikat. Është një nga vetëm 2 Shtetet Anëtare në të gjithë Rajonin Europian me një MMR prej vetëm 1 vdekje për 100 000 lindje të gjalla.

Së fundi, vendet në Azinë Qendrore kanë bërë hapa të mëdhenj në reduktimin e MMR, duke regjistruar një reduktim prej 57% që nga viti 2000, ndërsa ende përballen me MMR deri në 42 vdekje për 100 000 lindje të gjalla. Kazakistani spikat, duke reduktuar MMR me një 83% të jashtëzakonshme gjatë 25 viteve të fundit.
Rajoni Europian ka bërë një përparim vërtet të rëndësishëm në reduktimin e vdekshmërisë amtare, por mbeten boshllëqe të konsiderueshme ndërsa ne garojmë drejt vijës së finishit të Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm 2030. Askush nuk mund të jetë i vetëkënaqur, përfshirë vendet që aktualisht po ecin mirë. Me investime strategjike, politika më të forta dhe shkëmbim njohurish ndërmjet vendeve, rajoni ynë mund të ecë drejt eliminimit të vdekjeve të parandalueshme të nënave. Me pak më shumë se 1000 vdekje në vit, ne jemi tashmë rajoni me performancën më të mirë në botë; por edhe 1 vdekje e parandalueshme e nënës është e tepërt, sepse çdo nënë meriton një lindje të sigurt, pavarësisht se kush është ajo, apo ku ajo jeton.

hans henri p. kluge

Sondazh

Poll
Editorial 29 Mars 2025, 13:51 Enton Abilekaj

Plani 4-vjeçar i ndërtuesit shkatërrimtar

Enton Abilekaj TIRANA- Pas 2 fushatash me timon dhe dajre, Edi Rama vendosi më në fund të paraqesë një program për kat&e...

Editorial 18 Mars 2025, 14:36 Ditmir Bushati

Erërat që po fryjnë në Europë

Ditmir Bushati Java që sapo lamë u mbyll me protesta të fuqishme anembanë Europës. Serbët, hungarezët dhe gjeorgjian&eum...

Editorial 14 Mars 2025, 12:16 Meri Lika

Politikanët kometë

Meri Lika Nga gjuha shqipe më pëlqejnë shumë fjalët “filani” dhe “fistëku”, më pëlqejnë...

Editorial 6 Mars 2025, 22:02 Sonila Meço

Të mbyllet "TikTok"-u apo autokracia?

sonila meco TIRANË- Unë nuk përdor tik-tok. Një adresë ma ka hapur para tre vitesh një nga djemtë e web-it në pun...

"PS po shkon në Kishën e Laçit, luten që PD të vazhdojë kështu!" Sula i drejtohet opozitës në Kuvend

"PS po shkon në Kishën e Laçit, luten që PD të vazhdojë kështu!" Sula i drejtohet opozitës në Kuvend

Sula në Kuvend: Deri në qershor duhet të dalin të gjitha vendimet dhe rezolutat

Tabaku: Parlamenti ka nevojë që të ketë debat për raportin mbi zgjedhjet

Noka-Spiropalit: Turet tuaja turistike për të bërë selfie, nuk mund të bllokojnë axhendën e Kuvendit

Peleshi-opozitës:Me ju apo pa ju ne do ta mbyllim me shumë sukses Kuvendin për të filluar në shtator

"Kështu vepruat edhe për gjenocidin në Kosovë!" Shehu në Kuvend: Sillni projektligjet t'i miratojmë

"Më vjen mirë që më ndjek," Spiropali i përgjigjet Bardhit: Seanca u shty se kishte mungesa

Bardhi-Spiropalit: Nuk ishit në Ukrainë, por duke ngrënë drekë në Greqi

Spiropali, replikë me Vokshin: Ndoshta ju jeni një nga arsyet kryesore që PD ka marrë këtë rezultat

Rama i rikthehet "Sy m'Sy:Po presim lajmin për hapjen e një tjetër grupkapitulli në negociatat me BE

Brunilda Laboviti pas debatit me Valbona Treska merr Policinë në telefon: Nuk më lirojnë zyrën

Berisha: Misioni im historik është rikthimi i votës së lirë për shqiptarët

"Është vetëm fillimi"/ Berisha: Këta kriminelë elektorale do ta paguajnë atë që u bënë shqiptarëve

Berisha: Kush e shtron sot problemin se ku është narkoshteti, është ushtar i Pojës

Berisha denoncon blerjen e votave në Tiranë: Ky është momenti kriminal i ndarjes së parave

Berisha: Këto fakte të pakundërshtueshme delegjitimojnë plotësisht qeverinë e dalë nga zgjedhjet

Tensione në Kuvend, Spiropali përjashton Nokën nga seanca: Nuk lejoj këtu zaptim të foltores!

Zhupa: PS i mbushi listat e kandidatëve me emra që s’dinin se si të fillonin dhe mbaronin një fjali

Spiropali i përgjigjet Vokshit: As kam takuar dhe as njoh njerëz me precedentë penalë

Gogu: Zoti ta ruajë Shqipërinë nga ata që janë gati ta djegin se nuk e qeverisin dot

Gjekmarkaj: Në të vërtetë keni humbur, jeni bërë viktima të urdhrit të nënshtrimit!

Bardhi: Nuk e tha opozita se zgjedhjet u morën peng, e ka thënë shefi i delegacionit të PE!

Balla-opozitës: Zgjedhjet kanë përfunduar, gjeni vetë votat tuaja ku kanë shkuar

Noka-mazhorancës: Themelet e pushtetit tuaj qëndrojnë mbi votën e blerë

Bardhi dhe Noka i drejtohen Spiropalit: Nuk niset mbledhja e Kuvendit pa kuorumin e nevojshëm

Goditet grupi kriminal në Finlandë/ Dumani: Merreshin me drogërave sintetike

Operacioni antidrogë/ Për ekzekutimin e 11 masave të sigurisë u angazhuan 110 policë

Prokurori Shehu jep detaje: Aksioni antidrogë në orët e para të mëngjesit! 11 urdhër arreste

Grupi kriminal i drogës në Finlandë/Kraja: Përfshirje nga Shqipëria dhe Spanja drejt Finlandës

Prokurori finlandez: Droga trafikohej nga Spanja, aktiviteti kriminal drejtohet nga shqiptarë

Operacioni i përbashkët me autoritetet finlandeze, Dumani: Janë goditur disa grupe kriminale

Maska me fytyrë njeriu, uniforma policie...Publikohen pamjet e operacionit ku u arrestuan 4 persona!

Zhupa: Ministrja e Arsimit duhet të vijë të japë llogari për çështjen e Gramshit!

Dogjani përplaset me Bushkën në Komisionin e Ligjeve: Zgjedhjet u manipuluan

Korrupsioni me fondet e IPARD/Berisha: Dosjen e mban të bllokuar Altin Dumani me urdhër të Edi Ramës

Berisha: Licencat e kanabisit i kanë marrë njerëzit e lidhur me Edi Ramën dhe partinë e krimit!

Finalja e Champions League/ Berisha: Rama me çarter dhe me bileta 30-40 mijë euro ndoqi ndeshjen!

Berisha: Rama bleu qindra mijëra vota duke kanabizuar tërësisht farsën elektorale

Berisha: Rama dha leje për mbi 29 mijë hektarë kanabis me vlerë 10 mld euro në vitin elektoral

"Kanë edhe një bos në hije"/ Berisha: Klani Troplini u transformua në kartel droge këto vite

Berisha: Irena me 5 mbiemra prej 15 muajsh mbrohet nga Altin Troplini, Olsi Çela dhe Ulsiu

Berisha: Vetorët e Edi Ramës pranuan një dokument të falsifikuar të Irenës me 5 mbiemra

Berisha del nga ambientet e SPAK: Altin Dumani do quhet Altin Troplini

Berisha: Lulzim Basha nuk vrapoi pas denoncimit të farsës elektorale, por vrapoi pas karriges së tij

Berisha: Ne nuk bllokojmë asnjë kandidat që të bëjë transparencë, nuk e kemi standardin e Edi Ramës

Farsa elektorale/ Berisha: Raportin final do e kemi gati nga data 10 qershor

Berisha: Votimet në Tiranë u dominuan nga bandat më të fuqishme, te segmente të bandës së Shullazit

Berisha: Ja zyrat paralele me qendrat e votimit të PS ku drejtohet operacioni i "trenit bullgar"

Seanca plenare në Kuvend/ Berisha: Farsa zgjedhore u krye me paratë e krimit

"Do kemi disa seanca intensive!" Peleshi në seancë plenare: Jemi në Parlament, jo në cirk!